Ortyński: "Ukraińscy artyści od zawsze byli zaangażowani politycznie. Tożsamość jest kluczowa"

Ukraina słynie nie tylko ze świetnych fachowców IT - informatyków, programistów, matematyków, kryptografów. Kraj może pochwalić się również docenianą na całym świecie barwną kulturą, w wielu obszarach tożsamą z naszym kulturowym dziedzictwem. 

Enej to jeden z najpopularniejszych polskich zespołów. W jego twórczości mocno słychać ludowość i polsko-ukraińskie korzenie - Mirosław Ortyński, basista grupy, urodził się we Lwowie. Z muzykiem rozmawiamy o ukraińskiej sztuce. Bo to moment, kiedy tym bardziej trzeba opowiadać o licznych atutach naszych wschodnich sąsiadów.

Jak opisałbyś ukraińską kulturę?

Ukraińska kultura jest bardzo bogata w romantyzm, nostalgię, miłość... Jest barwna, kolorowa, często nawiązująca do czasów kozackich, gdzie tańce i śpiewy stanowiły ważną część życia społecznego - pomagały przy walkach, podczas odpoczynku.

Mówi się, że ukraińska i polska kultura mają wiele wspólnego.

W pełni się zgadzam! Od zarania dziejów nasze narody żyły obok siebie - często mieszając się - co spowodowało, że te kultury stawały się wspólne, szczególnie na kresach. Wiele piosenek ukraińskich ma nawiązania do Polski, i odwrotnie - chociażby znany wszystkim utwór "Hej Sokoły". Mnóstwo artystów łączyło nasze kultury, przykładem Nikifor.

Czesi chwalą się świetnym kinem, polskie zespoły ludowe są doceniane w wielu krajach. A czego świat może zazdrosić Ukraińcom?

Jeśli chodzi o kulturę, to świat może napewno pozazdrościć Ukrainie tańców, szczególnie "Hopaka" - kozackiego tańca, który jest bardzo efektowny, energiczny, wesoły. Tancerze, przede wszystkim mężczyźni, jako kozacy popisują się piruetami, podskokami i akrobatycznymi figurami. Z całą pewnością jest to taniec ekstremalny!

Na ile ukraińscy twórcy – muzycy, filmowcy, pisarze – są zaangażowani politycznie?

Artyści w Ukrainie od zawsze byli zaangażowani politycznie, społecznie. Samo to, że ktoś posługiwał się językiem ukraińskim, sprawiało, że traktowano się go jak działacza politycznego na rzecz niepodległości Ukrainy.

W czasie komuny było wielu artystów, twórców, którzy przemycali w swoich dziełach idee wolnościowe, patriotyczne. Nie było im łatwo, byli prześladowani, zabijani, a ich rodziny inwigilowane przez służby. To byli ci najbardziej odważni. Wielu było jednak takich, którzy poprostu bali się tej machiny komunistycznej. Od czasu uzyskania niepodległości sytuacja zmieniła się o tyle, że patriotyczni artyści coraz częściej i głośniej zaczęli pokazywać swoją twórczość. To jednak nie było takie proste, bo niby zmienił się ustrój państwa, ale jednak dawne struktury polityczne zostały - przyjęły po prostu inną nazwę. Społeczeństwo, szczególnie starsze osoby, miało jeszcze w głowie tę propagandę i przyzwyczajenie do czasów radzieckich. Ludzie byli już zmęczeni tymi geopolitycznymi zmianami, chcieli spokoju - nieważne jakiego, byle byłby spokój. I po prostu przywykli do języka rosyjskiego, który był słyszany praktycznie wszędzie.

Ale z roku na rok, dzięki młodym i ambitnym ludziom, sytuacja się zmieniała, ukraińska twórczość - szczególnie ukraińskojęzyczna - zaczęła widnieć w mediach, w przestrzeni publicznej. W samorządach pojawiło się więcej młodych osób, świadomych swojej własnej, nieradzieckiej kultury, proeuropejskiej, wolnej od cenzury. I tak z roku na rok zaczęło przybywać twórców młodych, którzy jakością swoich dzieł niczym nie odstawali od zachodnich i rosyjskich artystów. Ten trend stale rośnie, a w większości dzieł ukraińskich twórców, jeśli nie dosłownie, to w przenośni są dalej ukryte idee jedności narodu. Wolności.

Jak ważne dla Ukraińców – w tym trudnym czasie – mogą okazać się tożsamość i poczucie wspólnoty, którymi zazwyczaj powinna charakteryzować się sztuka?

Dzisiaj dla Ukraińców wspólnota, tożsamość i kultura są tym, co powoduje, że Ukraina tak dzielnie się trzyma i walczy. Każdy w Ukrainie powtarza teraz najczęściej, że "w narodzie siła". Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego! Ukraina juz od 2014r. zmaga się z wojną - niby lokalnie, na Donbasie, ale udział w tej wojnie brali chłopaki z całego kraju. I oni wszyscy powtarzali jedno - że każdy ma swój front. Jedni walczą zbrojnie, a inni powinni, - na tyłach - walczyć kulturą, budując ją i wzmacniając, bo to hartuje umysły społeczeństwa. Powoduje, że społeczeństwo staje się silniejsze, bardziej świadome, bardziej patriotyczne, co nie pozwoli wrogowi na niszczenie naszego państwa od środka.

Czy mógłbyś wskazać kilku współczesnych ukraińskich muzyków, których szczególnie warto posłuchać?

Jest mnóstwo artystów, których mógłbym polecić. Oczywiście zespół Okean Elzy, naszych przyjacioł Kozak System, Bez Obmezhen, Boombox, Skryabin, Oleh Skrypka, Taras Chubay, Ponomariov, Sky, Antytila i wiele wiele innych.