Kto wygra walkę o rząd dusz?

Jedna z tych najpotężniejszych, czyli Biblia, zdefiniowała zachodnią cywilizację na ostatnie dwa tysiące lat. Kościół nie tylko mówił, jak żyć, ale tłumaczył też po co. Dominował nad naszą moralnością i wyobraźnią – przez wieki religia była systemem operacyjnym Zachodu. Po drodze pojawiały się inne wielkie idee, które zachwiały światem – Kopernik wyrzucił nas z centrum wszechświata, natomiast Darwin odebrał Bogu moc stworzenia. Wielki rozkwit technologii informacyjnych w XXI w. gwałtownie przyspieszył globalny przepływ opowieści i stanęliśmy przed obliczem wielkiego marketplace’u idei. Kościół stracił swoją dominującą pozycję i w całym zachodnim świecie obserwujemy odejście od wiary.

Powstała wielka nisza, a ten, kto skutecznie ją zapełni, będzie największym wygranym nadchodzącej dekady. To wyzwanie rozumie dobrze Mark Zuckerberg – kiedy cztery lata temu zmieniał Facebook w Metę, próbował sprzedać światu nową wielką opowieść. Metaverse miało stać się nową świątynią, a my mieliśmy oddać życie w ręce awatarów. Problem w tym, że ludzie – jak się okazało – nie chcą całkowicie cyfrowej transcendencji.

Potem przyszedł kolejny kandydat na mesjasza – sztuczna inteligencja. Miała przewrócić stolik, przepisać ekonomię, zmienić człowieka. I faktycznie: zmienia pracę, skraca procesy, pozwala nam działać szybciej i mądrzej. Ale na razie nie przyniosła ze sobą wielkiej opowieści o nowoczesnym świecie – AGI pozostaje odległym marzeniem, o którym większość ekspertów mówi bardzo ostrożnie.

Pytanie o nową wielką opowieść jest szczególnie ważne teraz, kiedy świat z każdym dniem staje się coraz bardziej złożony. Deepfake sprawia, że coraz trudniej odróżnić prawdę od fikcji. Rywalizacja Chin i USA grozi kolejnym globalnym konfliktem. Firmy z sektora sztucznej inteligencji biją kolejne rekordy wycen giełdowych, a centra danych o niespotykanej dotąd skali wyrastają jak grzyby po deszczu. Zmiany klimatyczne postępują, a prace nad komputerami kwantowymi stawiają pod znakiem zapytania skuteczność wszystkich stosowanych w przestrzeni cyfrowej zabezpieczeń. Ta lista mogłaby zająć całą pozostałą część felietonu – jest jasne, że świat staje się z perspektywy wielu ludzi coraz bardziej skomplikowany i niebezpieczny. A chaos wymaga idei, która rzuci światło i pomoże ludziom się w nim odnaleźć.

Wielką ideą, która od lat kiełkuje na Zachodzie, jest rewolucja świadomości. Pustkę po religii wypełniają nowe zjawiska – skupione nie na Bogu, ale na zejściu w głąb siebie. Zamiast świątyń mamy festiwale. Zamiast spowiedzi – psychoterapię. Zamiast rytuałów – jogę i breathwork. Zamiast świętych ksiąg – książki o uważności i stoicyzmie. Zamiast pielgrzymek – rave’y w lesie i ayahuascę w Peru. Ludzie, którzy jeszcze dekadę temu drwili z emocji, dziś chodzą na terapię, medytują, szukają sensu, patrzą w siebie i pytają, co naprawdę kieruje ich życiem. Mniej wierzą w dogmaty, bardziej w doświadczenie. Mniej w księży, bardziej w proces. Ten nowy świat Zachodu nie jest już jednolitą masą zebraną wokół jednej spójnej opowieści,...