Zachowek. Co to jest i ile wynosi
Zachowek to pojęcie, które często pojawia się w kontekście dziedziczenia. Jest to część spadku, która przysługuje spadkobiercom z ustawy, czyli osobom, które są związane z zmarłym relacją pokrewieństwa lub związkiem małżeńskim. Zachowek stanowi minimalną wartość, jaką spadkodawca musi pozostawić na rzecz swoich bliskich.
Zachowek komu przysługuje?
Zachowek przysługuje zawsze spadkobiercom z ustawy, czyli osobom, które zgodnie z kodeksem cywilnym mają prawo do dziedziczenia. Zaliczają się do nich zstępni, czyli dzieci, wnuki, prawnuki, oraz małżonkowie. Zachowek przysługuje również rodzicom, jeśli spadkodawca nie pozostawił po sobie żadnych potomków ani małżonka. W takim przypadku rodzice dziedziczą po połowie. Ważne - zachowek nie przysługuje rodzeństwu zmarłego!
Warto zaznaczyć, że zachowek to minimalna wartość, jaką spadkodawca musi pozostawić swoim spadkobiercom z ustawy. Chodzi o sytuację, w której spadkobierca miałby prawo do części majątku spadkodawcy, gdyby doszło do typowego dziedziczenia ustawowego. Należy pamiętać, że osoba, która ubiega się o zachowek, nie przysługuje prawo do otrzymania danej rzeczy wchodzącej w skład majątku. Może co najwyżej ubiegać się o zapłatę pieniędzy, które stanowią pewny ułamek ogólnej wartości tego majątku. Jest to kluczowe z perspektywy biznesu. Zachowek bowiem obejmuje także udziały w firmach - nie trzeba ich jednak przekazywać, wystarczy "spłacić" ich wartość. To, czy jest to realne, to zupełnie inny temat.
Ustawa podaje także katalog osób, które są wykluczone z ubiegania się o zachowek. Nie mają do niego prawa np. ci, którzy zostali wydziedziczeni w testamencie albo zostali uznani przez sąd za niegodnych dziedziczenia. Zachowku nie dostaną także ci, którzy zrzekli się majątku - zarówno tego z testamentu jak i jeszcze za życia osoby, w postaci zrzeczenia się dziedziczenia.
Przesłanką do ubiegania się o zachowek jest brak otrzymania należnej części majątku spadkodawcy. Obejmuje to zarówno drogę dziedziczenia, jak i spadek w postaci darowizny. Problematyczne może być wyliczenie wysokości zachowku. Szczegóły można znaleźć w ustawie, ale warto pamiętać o innym, niż w przypadku dziedziczenia ustawowego, sposobie wyliczania zachowku (przykładowo, uwzględnia się w nim osoby, którzy odrzucili spadek).
Zachowek po zmarłym
Zachowek po zmarłym to część spadku, która przysługuje spadkobiercom z ustawy w przypadku, gdy spadkodawca zmarł, nie pozostawiając po sobie testamentu. W takiej sytuacji mówimy o dziedziczeniu ustawowym, a zachowek stanowi minimalną wartość, którą spadkodawca musi pozostawić swoim bliskim. Zachowek chroni członków rodziny przed niekorzystnym rozporządzeniem majątku - np. przez dziwny pomysł spadkodawcy. Dodatkowo chroni to osoby, które mogą być pokrzywdzone poprzez np. darowizny wykonane jeszcze za życia osoby.
Warto zaznaczyć, że zachowek po zmarłym przysługuje również w przypadku, gdy spadkodawca pozostawił testament, ale w nim nie uwzględnił wszystkich swoich bliskich. Zachowek stanowi minimalną wartość, jaką spadkodawca musi pozostawić na rzecz spadkobierców z ustawy, nawet jeśli w testamencie pozostawił im mniej niż ta minimalna wartość.
Nie da się podać minimalnej kwoty, o jaką można się ubiegać w formie zachowku. Należy jednak pamiętać, że wynosi ona co do zasady połowę wartości udziału spadkowego - gdyby spadkobierca dziedziczyłby w sposób "ustawowy". Z wyjątkami - małoletni albo osoby niezdolne do pracy w sposób trwały mogą liczyć na 2/3 udziału spadkowego.
Osoby wykluczone przy podziale majątku mogą ubiegać się o zachowek od osób, które otrzymały spadek. To nie wszystko, bo w następnej kolejności taka osoba może ubiegać się o pieniędze od osób, które zostały zapisane w testamencie jako zapisobiorca windykacyjny. W tym przypadku do wysokości zapisu windykacyjnego, czyli teoretycznie zadłużenia, jakie miał u spadkodawcy.
Aby uzyskać pieniądze z zachowku, należy wszcząć sądowe postępowanie cywilne. W pozwie należy uwzględnić poziom kwoty, jaką dana osoba powinna zapłacić w formie zachowku. Przedawnienie zachowku wynosi pięć lat od daty ogłoszenia testamentu.
Podsumowanie
Zachowek to minimalna wartość, jaką spadkodawca musi pozostawić na rzecz swoich bliskich. Przysługuje on spadkobiercom z ustawy, czyli osobom, które mają prawo do dziedziczenia zgodnie z kodeksem cywilnym. Zachowek pojawia się w kontekście dziedziczenia ustawowego oraz testamentowego, a jego wysokość zależy od wartości pozostawionego przez spadkodawcy majątku. Jeśli wartość spadku jest mniejsza niż wartość zachowku, spadkobiercy z ustawy mają prawo do wyrównania.
Ważne jest, aby pamiętać, że zachowek to minimalna wartość, a spadkodawca może pozostawić swoim bliskim więcej niż jego wartość. W takiej sytuacji mówimy o dodatku do zachowku. Dodatek ten przysługuje spadkobiercom z ustawy, którzy nie otrzymali od spadkodawcy swojej pełnej części spadku.
Zachowek może budzić wiele pytań i wątpliwości, dlatego warto skonsultować się z prawnikiem, który pomoże w wyjaśnieniu kwestii dziedziczenia i wysokości zachowku.
