Sztuka inwestowania

Wielu obserwatorów rynku sztuki wskazuje, że w przełamaniu oporu przed kupnem dzieła sztuki szczególnie skuteczny jest […] haczyk inwestycyjny. Ta mało szlachetna, wydawałoby się, przesłanka, może z czasem przynieść o wiele bardziej pożądane efekty. Wiele prac kupionych z myślą o późniejszej sprzedaży, pozostaje ostatecznie na zawsze w domu właściciela – pisali Piotr Bazylko i Krzysztof Masiewicz w „Przewodniku kolekcjonera sztuki najnowszej”. Książka ukazała się nakładem połączonych sił Korporacji Ha!Art i Fundacji Bęc Zmiana przy wsparciu Fundacji Sztuki Polskiej ING.

Był 2008 r. a Bazylko i Masiewicz byli jednymi z nielicznych regularnie praktykujących kolekcjonerów sztuki najnowszej w Polsce. Celem publikacji było, jak pisali autorzy, przekazanie pasji do kolekcjonowania. Rzeczywiście, już wówczas, 17 lat temu, rynek kolekcjonerski w Polsce zaczął gwałtownie rosnąć, a zainteresowanie sztuką powstającą aktualnie stawało się właśnie elementem ogólnej ogłady wielkomiejskich elit, mniej więcej jak orientacja w gastronomii czy podstawowe choćby pojęcie o winie. Desa wprowadziła „aukcje młodej sztuki”, na wystawy dyplomowe ASP zaczęli przychodzić widzowie całkowicie z zewnątrz, niezwiązani w żaden sposób z art industry, modni niedawno, „bezpieczni” malarze XIX-wieczni zostali zmarginalizowani do aukcji „sztuki dawnej”, a przedsiębiorcy w średnim wieku, nieco na oślep zaczęli błyskawicznie budować swoje kolekcjonerskie portfolia. W galeriach pojawiły się nowe twarze, które dotychczas można był obserwować na rozdaniach nagród Effie, Złotych Spinaczy czy, w najlepszym razie, Kreatury. Potrzebna była pomoc.

Rynek sztuki najnowszej, po 1989 r. rozpędzający się bardzo niemrawo, ok. 2005 r. nabrał skokowego przyspieszenia, by w 2021 r., w środku pandemii, osiągnąć historyczny szczyt. W całości wart był wówczas 630 mln zł o 65 proc. więcej niż w roku poprzednim. Cały, łącznie z Kossakami. Jednak to część klasyków awangardy i twórców żyjących była (i jest) w tym torcie kawałkiem największym. Po 2021 r. wyniki spadły, i to znacznie, do 437 mln w 2023.r. Spektakularne rekordy sprzedaży należały wówczas do nieżyjących od niedawna klasyków – Magdaleny Abakanowicz (20 brązowych figur składających się na rzeźbę „Caminando” kupiono za 9 mln 600 tys. zł) i Wojciecha Fangora (obraz „M 39” za 7 mln 500  tys. zł). Rok 2023 w całości zresztą należał w polskich domach aukcyjnych do Fangora, Abakanowicz i Opałki ściganych przez dość zaskakujących i niecodziennie pojawiających się na aukcjach malarzy w rodzaju Rubensa, Jacka Malczewskiego czy Józefa Chełmońskiego.

Jednak w pierwszej dwudziestce najdrożej sprzedanych wówczas dzieł sztuki znalazły się aż trzy obrazy artystki tworzącej współcześnie (i obecnie wycenianej najwyżej spośród polskich twórców) – Ewy Juszkiewicz. Jej trzy prace kosztowały wówczas łącznie 7,5 mln zł. Komentatorzy są zgodni, że pomimo spektakularnych cen najdroższych prac, całość rynku sztuki w Polsce wchodzi w fazę stabilizacji, dojrzewa, statkuje się. Należy przyjąć, że jego wartość będzie krążyć w okolicach 500 mln zł, z czego prace malarskie stanowić będą ponad 80 proc. wszystkich dzieł sztuki sprzedawanych na polskich aukcjach.

Kolekcjonować czy inwestować

Na razie...