Polacy na emigracji. "Nie jestem traktowany jak robotnik, który ma jedynie zrobić grę"

Stereotypy

Kim jest przedstawiciel, a może przedstawicielka polskiej diaspory technologicznej? Tegoroczny raport "E-migracja. Polska diaspora technologiczna" pochyla się m.in. nad kwestią stereotypów. To przeważnie osoby młode i w średnim wieku. Są one wykształcone, bardzo dobrze oceniają swoje życie na emigracji – zarówno ogólnie, jak i w obszarach związanych z sytuacją zawodową, relacjami rodzinnymi czy zdrowiem. Jeśli chodzi o tożsamość, to czują się jednocześnie Europejczykami i Polakami.

- Stereotypowy przedstawiciel polskiej diaspory technologicznej to przeważnie mężczyzna, programista, bardzo dobrze wykształcony i mający duże doświadczenie w branży, zdobyte w Polsce lub za granicą. Jest cenionym specjalistą w swojej dziedzinie. Inteligentny, ambitny, przykłada bardzo dużą wagę do szczegółów oraz jakości i efektów swojej pracy. Jest bardzo rzetelny, pracowity, cały czas podnosi swoje kompetencje, uczy się. Raczej introwertyk, rzadko buduje głębokie relacje. Warto podkreślić, że struktura próby z badania ilościowego przeczy temu stereotypowi, choćby w kontekście płci – w obu edycjach badania (2018 i 2020) rozkład płci osób badanych jest niemal równomierny, mniej więcej połowę respondentów stanowią kobiety. Ponadto programiści stanowią jedynie 19 proc. próby z roku 2020, a ogólnie osoby pracujące w branży informatycznej – 40 proc. A zatem stereotyp polskiego migranta z branży high-tech jest dość daleki od obiektywnego obrazu tej grupy – tłumaczy dr Rafał Raczyński, współautor badania.

Lockdown korzystny dla pracowników branży IT?

Wyniki tegorocznego raportu rzucają nowe światło na kilka aspektów życia tej grupy oraz odnoszą się do obecnej sytuacji związanej z pandemią Covid-19. Jak wskazuje badanie, pandemia istotnie wpłynęła na życie respondentów i to zarówno w wymiarze zawodowym, jak i towarzyskim.

Większość badanych, przede wszystkim tych związanych z branżami technologicznymi czy IT, ocenia zmiany spowodowane pandemią w sposób zdecydowanie pozytywny. Ostatnie miesiące traktują jako okres rozwoju lub pewnej stabilizacji zawodowej. Większość chwali sobie pracę zdalną, która pozwala na bardziej elastyczne podejście do wykonywanych obowiązków zawodowych, daje możliwość poświęcenia większej ilości czasu bliskim oraz zmniejsza poziom stresu. Dla części osób lockdown i ograniczenia w poruszaniu się oznaczają także oszczędność czasu – brak konieczności dojazdów do biura. Z drugiej jednak strony część osób – nawet tych, które nie obawiają się utraty pracy – zauważa, że sytuacja na rynku, w branżach wysokospecjalistycznych, zmieniła się na gorsze. Innymi słowy – z perspektywy indywidualnej jest lepiej, jednak z perspektywy ogólnej nieco gorzej.

Środowisko pracy bardziej przyjazne niż w Polsce

Lockdown zwiększył możliwości pracy zdalnej, dał większą elastyczność, która jednak w wielu zachodnich krajach funkcjonuje już od dawna. Jak się okazuje, warunki, jakie stwarza pracodawca na emigracji, są znacznie bardziej przychylne niż w Polsce.

W rozmowach z przedstawicielami diaspory technologicznej – w kontekście satysfakcji z życia – widoczny jest wątek satysfakcji z relacji w miejscu pracy. Reprezentanci branży informatycznej bardzo często obecną kulturę pracy i relacje zawodowe porównują do warunków pracy w Polsce. Podkreślają, że styl zarządzania firmami i zespołami był tam bardzo niesatysfakcjonujący. W pracy panowały zazwyczaj toksyczne relacje, a jej tryb odbijał się mocno na życiu prywatnym.

Komfort życia ważniejszy niż zarobki

Jak się okazuje, to wcale nie wysokie zarobki są dla badanych główną korzyścią pracy na emigracji. Najważniejsze są pozapłacowe elementy, takie jak kultura i etyka pracy, dobre relacje w zespole, mniejszy stres, efektywne i przyjazne zarządzanie firmą i zespołem, optymalny work-life balance czy też możliwość podejmowania nowych wyzwań.

Tomasz, 35 lat, Wielka Brytania:
„Ludzie na Zachodzie się bardziej szanują. Jeśli mam szefa na wysokim stanowisku, to on rozmawia ze mną jak z osobą sobie równą. Nie traktuje mnie jak niewykwalifikowanego robotnika, który robi mu grę. W Polsce robiliśmy rzeczy dużo szybciej i one były bardzo wysokiej jakości, ale one były okupione stratami moralnymi. Ludzie się wypalali. W moim zespole 75% chodziło do psychoterapeuty. Taka gonitwa za pieniędzmi, porównywanie się. W Polsce moi szefowie lubili się obnosić z tym, jakie mają luksusowe samochody. Co roku kupowali sobie nowe. Tutaj pracujemy nad najdroższą grą na świecie, gdzie ludzie zarabiają ogromne pieniądze, a ludzie jeżdżą starymi furami. Nie mają potrzeby, żeby się pokazać. O pieniądzach się nie rozmawia. Ludzie są szczęśliwi z tego, co mają. To jest takie fajne uczucie, mogłem się pozbyć tej presji.”

Polacy wiedzą lepiej?

Jeśli chodzi o kwestie know-how, badanie jakościowe pokazuje ciekawą relację w branżach, w których pracują badani (np. finanse, analiza danych, game-tech). Jak się okazuje, polskie rozwiązania są często uznawane za lepsze od tych funkcjonujących za granicą. Z tej przyczyny transfer wiedzy może odbywać się z Polski za granicę.

Monika, 32 lata, Niemcy:
„Jeśli chodzi o finanse, to my się uczymy od Polaków. Polacy od Niemców nie nauczą się wiele. Jeżeli robię w pracy analizę rynków finansowych w Europie albo sposobów płatności, to Polska jest na pierwszym miejscu. Moi szefowie też to wiedzą i mówią: „Bo Polacy mają coś takiego jak BLIK, weź sprawdź, czy my w Niemczech też możemy coś takiego wprowadzić”. My z Polski bierzemy przykład. W Polsce wszystko dużo lepiej funkcjonuje, jeśli chodzi o finanse. Tu przelew z Niemiec do Niemiec idzie 2–3 dni. Tutaj kart płatniczych za bardzo się nie używa.”

Sceptyczne podejście wobec powrotu do Polski

Jak pokazuje raport, instytucjonalne, systemowe ułatwienia i programy wspierające powroty z emigracji mają raczej niewielki wpływ na ewentualne plany osób badanych. Zdecydowana większość przedstawicieli diaspory (72%) nie słyszała o nich, a 28% respondentów uznało, że nie miałyby absolutnie żadnego wpływu; w sumie ponad połowa (59%) wskazała na wpływ minimalny lub jego brak. Jeśli już badani mieliby rozważać powrót do kraju, rozwiązaniami, które braliby pod uwagę, byłyby ewentualnie aspekty ekonomiczno-gospodarcze: ulgi podatkowe, udogodnienia dla osób prowadzących działalność gospodarczą oraz dostęp do rynku pracy dla członków rodzin. Część respondentów przyznaje, że trudno znaleźć w Polsce pracę dla partnerów, szczególnie obcokrajowców.

- Wyniki drugiej edycji wskazują, iż zdecydowanie mniej przedstawicieli diaspory technologicznej myśli o powrocie do kraju niż miało to miejsce w przypadku badanej grupy z 2018 r. To niepokojąca tendencja, która wyraźnie wskazuje jak ważne stały się jakościowe aspekty życia dla polskich emigrantów. Badani przyznają, iż nierzadko praca na podobnym stanowisku w Polsce wiązałaby się z podobnymi lub nawet wyższymi zarobkami, a także wyższym materialnym standardem życia, a mimo to nie decydują się na powrót. Jakość życia, stabilizacja, kultura pracy i brak zawirowań politycznych i ekonomicznych w kraju skłaniają emigrantów do życia na obczyźnie. Dodatkowo niechęć do powrotu pogłębia ustabilizowana sytuacja rodzinna oraz zawodowa. Wyniki badania jednoznacznie wskazują na pogłębiający się dystans pomiędzy warunkami i rozwiązaniami systemowymi w Polsce i za granicą - podsumowuje Sebastian Tyrakowski, zastępca dyrektora Muzeum Emigracji w Gdyni, współautor badania.

O badaniu

„E-migracja. Polska diaspora technologiczna” to projekt zainicjowany przez Muzeum Emigracji w Gdyni oraz fundację PLUGin Polish Innovation Diaspora w 2018 roku. Badanie po raz pierwszy kompleksowo diagnozowało sytuację Polaków i osób o polskich korzeniach, którzy działają za granicą w szeroko rozumianych nowoczesnych sektorach gospodarki w zakresie sytuacji życiowej i zawodowej, tak, by móc na tej podstawie dokonać pewnej ogólnej charakterystyki tej grupy.

Obszary badawcze uwzględniały wymiar społeczno-demograficzny, zawodowy oraz sytuację rodzinną, doświadczenia migracyjne, relacje społeczne i zawodowe na emigracji, poczucie tożsamości i więzi z krajem, perspektywę powrotu do Polski, a także współpracę z osobami, instytucjami czy organizacjami z Polski.