Edukacja, głupcze!

Biznes i zarządzanie obejmuje sześć bloków tematycznych. To: osoba przedsiębiorcza we współczesnym świecie; zarządzanie projektami; gospodarka rynkowa; finanse osobiste; osoba przedsiębiorcza na rynku pracy oraz przedsiębiorstwo. Ministerstwo Edukacji i Nauki do tego przedmiotu przygotowało obszerne podstawy programowe, które dotyczą przekazywania uczniom skomplikowanej wiedzy z zakresu: ekonomii, finansów osobistych, funkcjonowania rynku pracy, socjologii, psychologii oraz prawa. 

„Diagnoza stanu wiedzy i świadomości ekonomicznej dzieci i młodzieży” – tak nazywa się bardzo rozbudowane badanie przygotowywane raz na cztery lata przez Narodowy Bank Polski. Ostatnia jego edycja pochodzi z 2022 r. „Analizie poddano źródła wiedzy ekonomicznej wykorzystywanej przez uczniów. W porównaniu do wyników z roku 2014 oraz 2018 młodzież częściej wskazywała rozmowy z rodziną jako główne źródło wiedzy ekonomicznej. Wraz z wiekiem tę rolę przejmuje szkoła. Najstarsi badani uczniowie coraz chętniej bazują na własnych doświadczeniach” – wynika z konkluzji. Jednym z elementów było sprawdzanie wiedzy ekonomicznej tzw. Indeksu Kompetencji Ekonomicznych (IKE) dla uczniów szkół ponadpodstawowych. Najlepiej odpowiedzieli na pytanie o poprawnej reakcji na phishing. Chodzi oczywiście o podszywanie się pod inną osobę lub instytucję w celu wyłudzenia poufnych informacji. Angielskie słówko nawiązuje do terminu fishing, a więc łowienia ryb. Nic dziwnego. Tego rodzaju praktyki występują jedynie w wirtualnym świecie, w którym młodzi ludzie czują się przecież jak ryby w wodzie. 

Zdecydowanie najgorzej poszło im natomiast z pytaniami dotyczącymi analizy przedstawionych im dwóch różnych wariantów lokaty bankowej. Poprawnych odpowiedzi udzieliło zaledwie odpowiednio 20 oraz 31 proc. ankietowanych.

Mocne strony, słabe strony

Zaprezentowana podstawa programowa biznesu i zarządzania budzi spore emocje. Na jej ułomności – formułowane z pozycji lewicowych i socjalnych – zwraca uwagę Stowarzyszenie Polskiej Sieci Ekonomicznej. Krytycznie ocenione zostało nazbyt wolnorynkowe sprofilowanie wykładu przeznaczonego dla uczniów. Wywody opierają się na apoteozie gospodarki rynkowej – termin „społeczna” o czym mowa w art. 20. Konstytucji RP – pojawia się rzadko i nie jest wyjaśniony. Zatem nie poznajemy definicji: „społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej”. 

Podstawie programowej jest zatem znacznie bliżej do wykładów prezentowanych podczas pogadanek ekonomicznych przy piwie prowadzonych przez lidera Konfederacji Sławomira Mentzena niż lewicowej narracji np. Partii Razem. Przedstawiony jest absolutny prymat własności prywatnej oraz spółek kapitałowych. Nie ma praktycznie miejsca na inne jej rodzaje własności: publiczną, społeczną czy spółdzielczą. To dziwne, bo przecież żyjemy w prymacie stale rozbudowywanego sektora państwowego, a tu brak czegokolwiek na ten właśnie temat. Nic nie ma także o znaczeniu i roli związków zawodowych. Uczeń powinien jednak doskonale zrozumieć: „na czym polega współczesny patriotyzm gospodarczy i dostrzega jego przejawy m.in. w uczciwym prowadzeniu i rozwijaniu działalności gospodarczej w Polsce, płaceniu podatków w Polsce, wykorzystywaniu rodzinnych technologii, kupowaniu polskich produktów”. 

Co dziwne, nasz kraj funkcjonuje jako samotna „zielona wyspa” pośród wzburzonego oceanu. Niczego zatem nie ma na temat Unii Europejskiej oraz o powiązaniach gospodarczych ze światem zewnętrznym, które są przecież jednym z aksjomatów nowoczesnej ekonomii. 

Osią wywodu jest natomiast „osoba przedsiębiorcza we współczesnym świecie”. Uczeń na wybranych przykładach ma identyfikować cechy człowieka przedsiębiorczego, „rozpoznaje je u siebie i określa związek zachowania się osoby...