Prawo do wynalazku

Nie, nie chodzi nam o wydatki na modernizację linii produkcyjnej, choć te również pewnie cię będą czekać. Mówimy o pieniądzach dla pomysłowego pracownika. Wynalazek stworzony na terenie twojego przedsiębiorstwa nie oznacza, że wyłączne prawa do niego ma twoja firma. Wręcz przeciwnie. – Zagadnienie wynagrodzenia dla twórcy wynalazku jest szalenie złożone, a co istotne, dla przedsiębiorców może wiązać się z różnorodnymi finansowymi konsekwencjami nieposiadania odpowiednich wewnętrznych regulacji – przestrzega Anna Cybulka, rzecznik patentowy, partner PORAJ Kancelaria Prawno-Patentowa z Poznania. Wynalazki wykonane przez pracowników są uregulowane w polskim prawie. Dokładnie w art. 11 ustawy Prawo własności przemysłowej. – Powyższy przepis wprowadza ogólną zasadę, zgodnie z którą prawo do uzyskania patentu na wynalazek przysługuje jego twórcy. Art. 11 ust. 3 ustawy Prawo własności przemysłowej wprowadza od powyższej reguły wyjątek dotyczący „wynalazku pracowniczego”. Zgodnie z tym przepisem w razie dokonania wynalazku w wyniku wykonywania przez twórcę obowiązków ze stosunku pracy, prawo do uzyskania patentu na wynalazek przysługuje pracodawcy, chyba że strony ustaliły inaczej – komentuje Bartłomiej Mozes radca prawny, wspólnik w Kancelarii Radców Prawnych Mirosławski Galos Mozes w Sosnowcu. Czy to dobra wiadomość? I tak, i nie, bo nawet, jeśli patent przysługuje pracodawcy, to pracownikowi wciąż należy się wynagrodzenie.

Kiedy musisz płacić

Zawsze! Szczegóły zależą od umowy, która łączy pracownika z pracodawcą, jego zakresu obowiązków oraz wewnętrznych regulacji w firmie. Jeśli w firmie brakuje jakichkolwiek regulacji w tej kwestii (a tak jest w zdecydowanej większości przedsiębiorstw, które nie rozwijają własnych działów R&D), to w przypadku wynalazków pracowników działają przepisy prawa własności przemysłowej. Czy to dobrze? Cóż, raczej nie dla ciebie. Często także z perspektywy pracownika nie jest to bardzo korzystne – bo czeka go długi proces przy oporze firmy. – Jeśli zaniedbamy uregulowania tych kwestii i podjęcia świadomych działań, obowiązują nas regulacje ustawowe, a te mogą właścicieli i CEO firm mocno zadziwić – zauważa Cybulka. 

Wynagrodzenia są dwojakie: podstawowe i dodatkowe wynagrodzenie za korzystanie z wynalazku. Zgodnie z prawem istnieje dość duża swoboda określenia zasad ustalania wynagrodzenia, jego wysokości, sposobu wypłaty, a nawet rezygnacji. Dlatego eksperci rekomendują zawarcie odpowiednich zapisów już na etapie umowy.

Kiedy pracodawca ma prawo do wynalazku

Najprostsza sytuacja jest wtedy, kiedy pracownik ma zapisane w umowie tworzenie nowych rozwiązań technicznych. Wtedy prawa do wynalazku przechodzą na pracodawcę, ale wciąż otwarta pozostaje kwestia wynagrodzenia. Za wynagrodzenie podstawowe można uznać standardowe wynagrodzenie za pracę (dlatego tak ważne jest zapisanie takiego obowiązku w umowie). Problem jest jednak z wynagrodzeniem dodatkowym. – W 30-letniej praktyce kancelarii PORAJ poziom zaskoczenia przedsiębiorców, dyrektorów zarządzających, których wspieraliśmy z tego rodzaju problemami przewyższał prawdopodobnie poziom ich zaskoczenia największymi wahaniami na giełdzie – zauważa Anna Cybulka.

Pracownik ma prawo do wynagrodzenia nawet wtedy, kiedy nie zarejestrowano patentu albo nie przyjęto innej ochrony prawnej. Pracownik jako twórca może mieć udział finansowy w korzyściach, jakie uzyskał przedsiębiorca ze stosowania wynalazku. W takiej sytuacji staje się niemal... udziałowcem firmy! Niemożliwe? – Pozostaje mi przytoczyć wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 8 stycznia 2020 r. II PK 173/19, który wyraźnie potwierdza odrębność wynagrodzenia dodatkowego i sposób jego wypłaty. Sąd Najwyższy...