AI Chamber stawia na przełom. AI Action Plan ma uczynić CEE nową siłą w Europie

Oparty na twardych danych ekonomicznych i wypracowany w ścisłej współpracy z partnerami z całego regionu, AI Action Plan pojawia się w kluczowym momencie: przy ponad 150 milionach mieszkańców i łącznym PKB na poziomie 2,5 biliona euro, CEE znajduje się na rozdrożu – decyzje podjęte w ciągu najbliższych 24 miesięcy zdefiniują długoterminową ścieżkę jej rozwoju.

Wysoka stawka dla niedocenianego regionu

Wskaźnik adopcji AI w Europie Środkowo-Wschodniej znacznie odstaje od krajów Europie Zachodniej. Do 2024 r. tylko 4–6% firm z regionu CEE wdrożyło AI – w porównaniu ze średnią UE wynoszącą 13,5%, wciąż dalekiej od unijnego celu 75% do 2030 roku. MŚP są jeszcze dalej w tyle, a większość z nich wciąż znajduje się w fazie eksperymentalnej.

Europa Środkowo-Wschodnia stanowi 22% populacji Unii Europejskiej, ale tylko 11% jej PKB. Sztuczna inteligencja może być narzędziem, które nada gospodarczemu wzrostowi nową dynamikę. AI Action Plan wskazuje, że pełne wykorzystanie potencjału AI może zwiększyć PKB regionu nawet o 100 miliardów euro rocznie (5%), co odpowiada gospodarce wielkości Chorwacji lub Węgier. W bardziej ambitnym scenariuszu zyski mogłyby sięgnąć 135 miliardów euro, czyli 8% PKB. Ale czas działa na niekorzyść – bez szybkich, wspólnych działań, potencjalne zyski mogą stopnieć do zaledwie 15 miliardów euro rocznie.

Mocne strony CEE – doświadczenie w tworzeniu nowoczesnych technologii, światowej klasy edukacja STEM, bogate zaplecze techniczne i rozwijający się ekosystem startupowy – tworzą wyjątkową szansę do zmiany. AI może być „mnożnikiem siły”, umożliwiającym MŚP skalowanie, przyciągającym inwestycje i podnoszącym jakość życia w całej Europie Środkowo-Wschodniej.

Pięć filarów: konkretna mapa drogowa dla regionu CEE

CEE AI Action Plan przedstawia konkretną, dopasowaną do realiów regionu strategię bazującą na wykonalnych rekomendacjach, która ma pomóc zwiększyć produktywność, przyspieszyć przełomowe, skalowane innowacje i zniwelować luki konkurencyjności między Wschodem a Zachodem UE. Strategia opiera się na skoordynowanych działaniach regionalnych i zakłada współpracę między rządami, biznesem, środowiskiem naukowym i społeczeństwem obywatelskim, by stworzyć zintegrowany ekosystem AI w Europie Środkowo-Wschodniej. Plan AI Chamber bazuje na pięciu filarach, które odpowiadają na kluczowe bariery spowalniające rozwój i wdrażanie AI – zwłaszcza wśród MŚP, stanowiących 99% firm w regionie i generujących około połowy jego PKB.

– To plan transformacji, ale nie gotowa recepta dla każdego. Będziemy współpracować z samorządami, administracją krajową i partnerami w każdym kraju CEE, aby dostosować AI Action Plan do lokalnych potrzeb i skutecznie wdrożyć go tam, gdzie może przynieść największy efekt. – mówi Tomasz Snażyk, prezes AI Chamber.

Pierwszy filar to infrastruktura. Region nadal nie dysponuje odpowiednią mocą obliczeniową: choć Bułgaria i Czechy inwestują w superkomputery, całościowe możliwości CEE są nadal znacznie niższe niż w Europie Zachodniej. Plan zakłada stworzenie regionalnej sieci HPC (High-Performance Computing), łączącej istniejące krajowe zasoby, z dostępem dla startupów, MŚP i naukowców. Wspierane będą także testbedy branżowe, np. w sektorze zdrowia i pojazdów autonomicznych.

W zakresie baz danych, AI Chamber proponuje powołanie sieci CEE Open Data Knowledge Network, która umożliwi wymianę dobrych praktyk między instytucjami publicznymi oraz uprości dostęp do krajowych portali danych dla badaczy i programistów. Wspólne standardy zarządzania danymi i transgraniczne „data trusts” w sektorach takich jak zdrowie i produkcja przemysłowa umożliwią bezpieczne łączenie danych do trenowania modeli AI.

Kapitał ludzki to jednocześnie atut i słabość regionu. CEE kształci światowej klasy absolwentów kierunków STEM, ale boryka się z odpływem talentów i brakiem doświadczenia praktycznego we wdrożeniach AI. Plan przewiduje ponad 1000 stypendiów, nowoczesne programy edukacyjne oraz inicjatywę Brain Circulation, która ma zachęcić specjalistów AI do powrotu i objęcia stanowisk w startupach, laboratoriach i instytucjach publicznych.

Region potrzebuje spójnego i przewidywalnego podejścia do regulacji AI. Wraz z wejściem w życie unijnego AI Act rządy krajów Europy Środkowo-Wschodniej stają przed nowym wyzwaniem. Plan zakłada stworzenie regionalnych piaskownic regulacyjnych (sandboxów), które pozwolą startupom bezpiecznie testować systemy sztucznej inteligencji, nie tonąc w zawiłościach prawnych. AI Chamber postuluje również powołanie Rady Polityki Sztucznej Inteligencji w Europie Środkowo-Wschodniej, która reprezentowałaby interesy regionu i MŚP w Brukseli.

Największym wyzwaniem Europy Środkowo-Wschodniej pozostaje niedobór kapitału inwestycyjnego. W 2024 roku startupy z CEE zebrały zaledwie 2,3 mld euro finansowania VC – ułamek całkowitej kwoty w Europie Zachodniej. Ponieważ mniej niż 10% inwestycji UE w AI dociera do Europy Środkowo-Wschodniej, AI Chamber proponuje m.in. uruchomienie programów krajowego finansowania B+R oraz utworzenie funduszy AI, hubów innowacji AI przy uczelniach oraz programów transferu technologii w całym regionie. Pomogłyby one przekształcić obiecujące pomysły – zwłaszcza w tradycyjnych sektorach, takich jak produkcja i rolnictwo – w gotowe produkty i skalowalne firmy.

– Najbliższe 12–24 miesiące są kluczowe i wymagają odważnych, skoordynowanych i natychmiastowych działań, aby zapewnić sobie pozycję konkurencyjnej, napędzanej innowacjami gospodarki w UE. Ten okres zadecyduje, czy Europa Środkowo-Wschodnia będzie globalnym graczem w dziedzinie AI – czy biernym obserwatorem – dodaje Snażyk – AI to dźwignia ekonomiczna naszego pokolenia. Jeśli wyposażymy MŚP w odpowiednie narzędzia, dane i kapitał, nie będą one tylko konkurować. – pomożemy im przewodzić.

Rebranding regionu: od outsourcingu do centrum innowacji

Autorzy AI Action Plan podkreślają: nowa stratega ma zmienić postrzeganie regionu tak, aby CEE przestała być kojarzona wyłącznie z usługami outsourcingu – a zaczęła budować wizerunek źródła innowacji, badań i globalnych startupów. Plan zakłada stworzenie portfolio „CEE AI Champions”, obejmującego firmy takie jak UiPath, Rossum czy Infermedica, oraz międzynarodową kampanię wizerunkową, która ma umieścić region na globalnej mapie AI.

– CEE nie musi kopiować Doliny Krzemowej ani Zachodu – region powinien wykorzystać własne atuty. Dzięki lokalnym ekosystemom, utalentowanym kadrom i wspólnemu impulsowi, możemy budować startupy globalnej klasy z Pragi, Sofii czy Wilna – a nie tylko z Londynu czy San Francisco. – podkreśla Snażyk

Kluczowy moment dla regionu CEE i całej Europy

Małe i średnie przedsiębiorstwa są fundamentem gospodarek CEE – dlatego strategiczne wdrażanie AI może stanowić potężny katalizator wzrostu gospodarczego. Sztuczna inteligencja wyłania się dziś jako kluczowe narzędzie w walce z największymi wyzwaniami rozwojowymi regionu – takimi jak spadek demograficzny, rosnące koszty pracy czy potrzeba utrzymania globalnej konkurencyjności. Tymczasem utrzymująca się przepaść cyfrowa między Wschodem a Zachodem Europy wciąż hamuje potencjał AI w kluczowych sektorach, takich jak przemysł, ochrona zdrowia czy administracja publiczna.

CEE AI Action Plan stanowi bezpośrednią odpowiedź na te wyzwania – dokument został opracowany w zgodzie z europejską agendą cyfrową, a jego ogłoszenie podczas polskiej prezydencji w Radzie UE podkreśla rosnące ambicje regionu w kształtowaniu przyszłości technologicznej Europy.