Kolej odzyskała pozycję lidera w przewozach pasażerskich

W 2019 roku, po prawie 20 latach dominacji transportu drogowego, wiodącą pozycję w przewozach pasażerskich odzyskała kolej. Do takiego wniosku doszli analitycy EMIS (ISI Emerging Markets Group) w opublikowanym niedawno raporcie „Poland Transportation Sector Report 2022-2023” podsumowującym obszar transportu w Polsce. Analitycy EMIS zwracają w nim uwagę na statystyki dotyczące kolei, w tym te dotyczące strat w liczbie podróżnych wskutek ograniczeń związanych z pandemią COVID-19. Jak się okazało, były one niższe niż w przypadku innych podsektorów.

W 2020 roku, gdy w Polsce zaczęto nakładać pierwsze pandemiczne obostrzenia, liczba pasażerów decydujących się na przejazd koleją spadła do 209,4 mln (o 37,7 proc. mniej w porównaniu do 2019 r., w którym było 335,9 mln). Odbudowa wysokiego wyniku będzie trwała jeszcze wiele lat, szczególnie że wzrost zachodzi wolniej, niż by tego oczekiwano, ale w 2021 r. pociągami przewieziono już 241,5 mln osób. Na tle danych kolejowych dużo słabiej wypada transport drogowy. Już w 2019 r. liczba pasażerów autobusów oraz taksówek (i tym podobnych usług) była o 2,56 proc. mniejsza (327,5 mln) niż kolei. Następne lata tylko potwierdziły ten trend. W 2020 r. było to o 23,7 proc., a w 2021 r. aż o 31,58 proc. podróżnych mniej.

Unijne wsparcie

Analitycy EMIS zwracają uwagę, że transport szynowy jest przez Unię Europejską wspierany póki co na poziomie planów i strategii. Pakiety klimatyczne takie jak „Fit for 55” czy Europejski Zielony Ład promują kolej jako czystszą alternatywę wobec nieobojętnych dla klimatu samochodów i samolotów. Ponadto warto też wspomnieć o inicjatywach takich jak Transeuropejska sieć transportowa (TEN-T) i kolejowe korytarze towarowe (RFC), które przyczynią się do przyspieszenia modernizacji i rozbudowy sieci torowisk.

– W przeliczeniu na pasażera kolej jest zdecydowanie najmniej emisyjnym środkiem transportu. Nie powinno zatem dziwić, że propozycje rozwoju sieci połączeń są istotnym elementem kluczowych unijnych polityk i strategii. Warto zwrócić uwagę, że dotychczasowe efekty tych proponowanych polityk są raczej słabe. Najwyraźniej widać to w odniesieniu do połączeń międzynarodowych, które potencjalnie mogłyby stać się atrakcyjną alternatywą dla pociągów. Obecnie podróżowanie po Unii Europejskiej jest drogie i problematyczne. Najlepszą tego ilustracją jest fakt, że podróż pociągiem z Madrytu do Lizbony trwa osiem godzin i wymaga dwóch przesiadek – komentuje Andrzej Żurawski, autor raportu, ekonomista EMIS (ISI Emerging Markets Group).

Przeszkody na torach

Gęstość sieci kolejowej w Polsce w 2021 r. wyniosła 6,2 km na 100 km2. To nieco powyżej średniej europejskiej, jednak wciąż prawie dwa razy mniej niż lider regionu Europy Środkowo-Wschodniej, czyli Czechy (12,1 km w 2019 r.). W Polsce najbardziej poszkodowany pod względem dostępu do infrastruktury kolejowej pozostaje przede wszystkim wschód naszego kraju. Co prawda przez ostatnie 30 lat różnica w gęstości kolei we wschodniej i zachodniej Polsce nieco się zmniejszyła, jednak nie przyczyniło się do tego powstanie nowych torów – wręcz przeciwnie. Jak wskazują eksperci EMIS, w trakcie ostatnich 3 dekad zlikwidowano nawet jedną czwartą linii kolejowych, głównie na zachodzie i północy Polski.

Innym dużym wyzwaniem, które wpływa na postrzeganie kolei w Polsce, są opóźnienia pociągów powstałe w wyniku niedotrzymywania ustalonego przez przewoźnika czasu podróży. Patrząc na dane, punktualność przewozów pasażerskich w 2021 r. wyniosła 90,1 proc., spadając z 94,6 proc. rok wcześniej. Jak wynika z raportu EMIS, szczególnie problematyczny pod tym względem był czerwiec br., gdy tylko 61,4 proc. pociągów przybyło na czas zgodnie z rozkładem.

Prespektywy dla pociągów

Transport szynowy jest coraz częściej postrzegany przez podróżnych jako atrakcyjna alternatywa wobec przede wszystkim samochodów. Cieszą perspektywy rozwoju kolei, które powstają w ministerialnych gabinetach, a czego efektem jest np. koncepcja Centralnego Portu Komunikacyjnego w Baranowie między Warszawą a Łodzią. Flagowe lotnisko narodowe ma docelowo zostać wzmocnione o tzw. szprychy, czyli sieć szybkich linii kolejowych umożliwiających połączenie z najważniejszymi węzłami w kraju.

Przyszłość systemu kolejowego w Polsce wydaje się optymistyczna. Po latach ustanawiania priorytetów dla transportu drogowego (nacisk na sieć autostrad i dróg ekspresowych) i zaniedbywania kolejowego, w szczególności na trasach lokalnych, widać zmianę w percepcji oraz myśleniu. Należy jednak pamiętać, że modernizacja taboru to nie wszystko – liczy się przede wszystkim, co zresztą podkreślają analitycy EMIS, mądra polityka transportowa całego państwa.