Raportowanie niefinansowe. Trzy wyzwania dla księgowych i audytorów

1. Przejrzystość i porównywalność

Od 2025 r. lista przedsiębiorstw, które będą musiały przygotowywać raporty niefinansowe się rozszerzy. Wprowadzone zostaną nowe standardy sprawozdawcze, które przyczynią się do wzrostu przejrzystości i porównywalności raportów. – Obecnie raporty ESG tworzone są z dużą dozą dowolności, co negatywnie wpływa na ich jakość, wartość poznawczą, wiarygodność oraz porównywalność – mówi Jadwiga Szabat i przypomina, że raporty niefinansowe, w przeciwieństwie do wysoko wystandaryzowanych sprawozdań finansowych nie podlegały badaniu przez biegłych rewidentów. – Takie raporty nie mogły stanowić więc wiarygodnej podstawy do podejmowania decyzji dla inwestorów oraz innych interesariuszy – tłumaczy i zaznacza, że to się zmieni. – Raporty niefinansowe sporządzane na podstawie nowej dyrektywy będą przedmiotem obowiązkowej weryfikacji przez biegłych rewidentów zgodnie ze standardami usług atestacyjnych przyjętymi przez Komisję Europejską (Międzynarodowy Standard Usług Atestacyjnych 3000 zmieniony). W 2021 r. IAASB wydał wytyczne do stosowania tego standardu w zakresie raportów ESG, które mogą stanowić istotną pomoc dla polskich biegłych rewidentów przy badaniu raportów niefinansowych – wyjaśnia.

2. Weryfikacja danych

Raporty niefinansowe będą finalnie sporządzane przez księgowych, ale odpowiedzialność za dane w nich zawarte spoczywać będzie na całej organizacji, bowiem pochodzić będą z różnych zakresów jej funkcjonowania. – Jak wiadomo informacje niefinansowe dotyczą procesów dotyczących zmian klimatycznych, zanieczyszczenia środowiska, składowania odpadów, emisji toksycznych substancji, współpracy z lokalną społecznością, inicjatyw społecznych, ładu korporacyjnego i wielu innych aspektów. To oznacza, że księgowi będą musieli uzbroić się w wiedzę i narzędzia informatyczne, które umożliwią im weryfikację danych otrzymanych z innych działów firmy – tłumaczy Jadwiga Szabat i dodaje, że raporty niefinansowe są trudniejsze do sprawdzenia od sprawozdań finansowych, które są wystandaryzowane i wynikają z profesjonalnie prowadzonych ksiąg rachunkowych. – Zagrożenia w raportowaniu niefinansowym pojawiają się na różnych etapach. Pierwszy obejmuje dane wsadowe dostarczane przez komórki merytoryczne wcześniej niezaangażowane w proces raportowania. Istnieć tu może pokusa do „podkolorowania” danych w celu pokazania, że osiągnięto wszystkie raportowane wskaźniki z zakresu ESG – uważa.

Na kolejnym etapie dane te trafią do księgowych. – A przecież oni nie są technikami czy specjalistami od ochrony środowiska. Powinni jednak krytycznie ocenić dostarczone niefinansowe dane wsadowe. W tym celu muszą zostać wyposażeni w nowoczesne narzędzia informatyczne, modele, normy dla poszczególnych wskaźników właściwe dla danej branży – zaznacza Jadwiga Szabat. Jej zdaniem pomocne mogą okazać się także specjalistyczne szkolenia, które umożliwią księgowym krytyczną weryfikację dostarczonych danych.

– Jest jeszcze jeden aspekt, który warto podkreślić – to znaczenie etyki zawodowej księgowych w zakresie prezentowania wiarygodnych danych w raportach niefinansowych. Stanowić one będą wizytówkę firmy definiującą jej rolę w środowisku lokalnym, udział w redukcji zmian klimatycznych itp. Wszystko to składać się będzie na ogólną ocenę przedsiębiorstwa i stanowić podstawę do podejmowania decyzji przez inwestorów, banki, rady nadzorcze i inne podmioty z otoczenia firmy – mówi.

3. Audyt oprogramowania

Sprawozdania niefinansowe będą także przedmiotem zainteresowania biegłych rewidentów, którzy zweryfikują w szczególności prawidłowość sporządzenia raportów zgodnie ze standardami European Sustainability Reporting Standards (ESRS) oraz wiarygodność raportów ESG. – Wykonanie usługi atestacyjnej będzie wymagało także sprawdzenia, czy firma dysponuje odpowiednimi programami informatycznymi, które pozwolą na gromadzenie i przetwarzanie danych do raportów niefinansowych. Te systemy powinien ocenić biegły w swoim raporcie. Z przedstawionych powyżej informacji wynika, że raporty niefinansowe będą stanowić wyzwanie zarówno dla księgowych, jak i biegłych rewidentów – uważa i uściśla, że to sprawia, że już dziś konieczne staje się przygotowanie służb księgowych i biegłych w zakresie znajomości dyrektywy CSRD i wytycznych do niej. – Istotne staje się także przygotowanie systemów informatycznych i modeli, które będą stanowiły pomoc zarówno dla księgowych wstępnie weryfikujących dane do raportów ESG, jak i biegłych rewidentów sprawdzających te raporty w zakresie ich atestacji – przekonuje i podpowiada, że rady nadzorcze i właściciele powinni dokonywać świadomego wyboru firm audytorskich, które będą dysponować odpowiednimi zasobami ludzkimi i technologicznymi do rzetelnego wykonania usług poświadczających raporty ESG. – To będzie miało ogromne znaczenie.

W firmie Ecovis Poland Audit Tax and Accounting opracowano już model, który będzie wykorzystywany do badania sprawozdań finansowych, a teraz trwają prace nad modelem służącym do weryfikacji raportów niefinansowych. Takie modele, które wykorzystują instrumenty z zakresu sztucznej inteligencji będą istotną pomocą dla biegłych rewidentów w ich pracy nad sprawozdaniami finansowymi i raportami niefinansowymi. Ponadto przyczynią się do poprawy jakości sprawozdań i raportów audytorskich, tym samym zwiększając pewność obrotu gospodarczego i zmniejszając ryzyko decyzji inwestycyjnych – przekonuje Jadwiga Szabat. 

---------------------------------------

Obowiązki i wyzwania

Począwszy od 2017 r. największe spółki giełdowe muszą publikować raporty zrównoważonego rozwoju. Raporty ESG dotyczą czynników zrównoważonego rozwoju, czyli oddziaływania firmy na środowisko (enviromental – E), społeczeństwo (social – S) oraz ład korporacyjny (governance – G). Obowiązek ten dotyczy spółek giełdowych. Nowa dyrektywa CSRD wymusi na większej liczbie firm raportowanie niefinansowe. I tak, sprawozdania za 2024 r. będą podlegały standardom podanym w nowej dyrektywie i będą dotyczyć spółek, które już obecnie są zobligowane do tego raportowania. Natomiast sprawozdania niefinansowe za 2025 r. będzie przygotowywać więcej przedsiębiorstw. Będą to firmy, które spełniają dwa z trzech kryteriów: zatrudnienie ponad 250 pracowników, przychody netto przekraczające 40 mln euro oraz suma bilansowe przekraczająca 20 mln euro. W kolejnych latach obowiązek sprawozdawczy będzie dotyczyć już małych i średnich spółek notowanych na rynku regulowanym.

--

Jadwiga Szabat biegły rewident, prezes zarządu w Ecovis Poland Audit, Tax and Accounting. Absolwentka SGPiS posiadająca długoletnią praktykę w rewizji sprawozdań finansowych, księgowości, zarządzaniu i organizacji przedsiębiorstw. Pełniła funkcję szefowej służb finansowo-księgowych w dużych firmach i instytutach naukowo-badawczych