Okiem eksperta. Walka z COVID-19 w firmie

Pracodawca powinien zastosować się do przepisów przeciwepidemicznych, ogólnych wytycznych Państwowej Inspekcji Pracy oraz wytycznych opracowanych dla poszczególnych branż. W tym zakresie będzie to m.in. zapewnienie co najmniej 1,5 metrowego odstępu pomiędzy stanowiskami pracy, wyposażenie w środki dezynfekujące, zmiany organizacyjne, np. określenie limitu miejsc w pomieszczeniach wspólnych, zmiana formuły spotkań na formę on-line, zlecanie pracy zdalnej lub wdrożenie systemu rotacyjnego, zmiany w godzinach rozpoczęcia i zakończenia pracy, edukowanie i informowanie pracowników o zagrożeniach oraz procedurze zgłaszania objawów.

Istotnym obowiązkiem pracodawców będzie aktualizacja ocen ryzyka zawodowego i stosowanie niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających to ryzyko.

Staranność pracodawcy w realizacji obowiązków BHP wymaga, aby stale monitorować poziom przestrzegania obostrzeń przez pracowników oraz w razie konieczności, dyscyplinować w tym zakresie personel.

Co ma zrobić pracodawca?

Obowiązujące wytyczne przeciwepidemiczne opracowane przez Ministerstwo Rozwoju i Główny Inspektorat Sanitarny wskazują, że pracodawcy powinni tak organizować pracę, aby zmniejszyć liczbę pracowników znajdujących się w danej przestrzeni. Wytyczne przewidziane dla organizacji pracy biurowej zawierają wyrażoną wprost rekomendację, aby polecać pracę zdalną albo wymianę naprzemienną w celu ograniczenia kontaktu. Stosowanie przepisów o pracy zdalnej (czy to świadczonej we wszystkie dni w tygodniu, czy też  bądź rotacyjnie) jest bezsprzecznie formą działalności profilaktycznej pracodawcy. Zdalne wykonywanie czynności jest możliwe, o ile specyfika zadań przypisanych do danego stanowiska na to pozwala. Polecenie pracy zdalnej będzie skuteczne także pod warunkiem posiadania przez pracownika odpowiednich umiejętności oraz możliwości technicznych i lokalowych.

Przepisy o pracy zdalnej wskazują, że narzędzia i materiały potrzebne do jej wykonywania oraz obsługę logistyczną z nią związaną zapewnia pracodawca. W przypadku sprzętu w postaci laptopów, zadaniem przedsiębiorcy będzie ich przygotowanie w sposób faktycznie umożliwiający pracę, czyli zapewnienie dostępu do baz danych, odpowiedniego oprogramowania, wsparcia technicznego etc.

Obecnie praca zdalna może być wykonywana w oparciu o przepisy przeciwepidemiczne w czasie trwania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii i w ciągu 3 miesięcy po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii. Aktualnie trwają prace nad nowelizacją do kodeksu pracy, w której na stałe zostaną unormowane zasady dotyczące pracy na odległość.

Pracodawca, chcąc zwiększyć poziom bezpieczeństwa w firmie, może zastosować różne dodatkowe zabezpieczenia w zależności od oceny ryzyk i przyjętej strategii. Takim działaniem, przykładowo, może być udostępnienie pracownikom miejsc parkingowych w celu zminimalizowania ryzyka wzrastającego przy dojazdach komunikacją miejską.

Niektórzy przedsiębiorcy decydują się skorzystać z usług profesjonalnego doradcy do spraw ochrony zdrowia. Udokumentowane, fachowe doradztwo i postępowanie w oparciu o otrzymane wskazówki z perspektywy możliwej kontroli bądź ewentualnych postępowań sądowych, może być dowodem na staranność pracodawcy w realizacji obowiązków BHP.

Obowiązkowe szczepienia w firmie

Poza nielicznymi wyjątkami wynikającymi z przepisów, pracodawca nie może wkraczać w strefę osobistą pracownika, jaką jest stan zdrowia i dane w tym zakresie. 

Co do zasady wymaganie od pracownika, aby przy wejściu do pracy wylegitymował się potwierdzeniem zaszczepienia na COVID-19 (jeśli zostanie takie szczepienie opracowane) czy na grypę jest działaniem godzącym w prawa pracownika, w tym prawa do prywatności i jako takim wysoce wątpliwym. Wyjątkiem są pracodawcy, których pracownicy pracują w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników biologicznych, określonych w przepisach Kodeksu pracy i przepisach wykonawczych.  

Można też spotkać się ze stanowiskiem dopuszczającym obowiązkowe wykonanie szczepień na grypę i z tego tytułu dalsze implikacje co do zwolnień czy przesunięć organizacyjnych. Ten pogląd zasadza się między innymi na przepisach wymagających od pracodawcy stosowania wszelkich dostępnych (wg. stanu nauki i techniki) środków eliminujących zagrożenia czynnikami biologicznymi, a do takich czynników zaliczany jest wirus „Coronaviridae” oraz wirus grypy. Możliwe, że ta kwestia będzie wkrótce przedmiotem rozstrzygnięć sądowych bądź konkretnych rozwiązań legislacyjnych.

Co grozi za zaniedbania

Efekty zaniedbań w sferze BHP mogą przybrać formę odpowiedzialności odszkodowawczej wobec pracowników. Pomimo różnic pomiędzy systemami prawnymi różnych krajów, efekty te są widoczne między innymi na przykładzie przedsiębiorców ze Stanów Zjednoczonych. Przeciwko nim kierowane są liczne pozwy pracowników albo ich rodzin z tytułu szkód wynikających z braku dostatecznego poziomu bezpieczeństwa w pracy. Pozwy przeciwko pracodawcom formułowane są nie tylko na tle zaniedbań sanitarnych, wskutek których doszło do zarażenia wirusem. Powództwa dotyczą między innymi także dyskryminacji rasowej przy doborze do zwolnień w związku z redukcją zatrudnienia. Poza oczywistymi stratami wizerunkowymi, procesy wiążą się z obciążeniami finansowymi.

Również w Polsce nie sposób wykluczyć ryzyka postępowań sądowych i możliwości zasądzenia odszkodowań czy zadośćuczynień związanych z uszczerbkiem na zdrowiu.

Poza odpowiedzialnością w reżimie cywilnoprawnym, pracodawca odpowiada za wykroczenia i przestępstwa związane z niezapewnieniem bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.