Jak reagować na kryzys? "Przede wszystkim nie dopuścić do zawężenia pola myślowego" [WYWIAD]

Na początku marca biznesowym światem wstrząsnęła informacja o upadku Silicon Valley Bank, jednego z najważniejszego banku dla całej branży startupowej. Choć w tym momencie nic nie zwiastuje na ekonomiczne trzęsienie ziemi, pierwsze informacje o upadku SVB wywołały panikę w wielu startupach, również polskich. Więcej o sprawie pisaliśmy TUTAJ.

HR Hints szybko uruchomiło infolinię, dzięki której pochłonięci kryzysem founderzy i founderki mogli skorzystać z pomocy psychologicznej. O akcji, a także kondycji mentalnej startupowców rozmawiamy z Katarzyną Mierzejewską, Head of People & Culture w HR Hints.

Czy wasza inicjatywa spotkała się z dużym oddźwiękiem ze strony founderów?

Sytuacja była dość intensywna, dużo się działo na linii, ale również poza nią, zwłaszcza w trakcie weekendu. Założyciele startupów podchodzą do swoich firm bardzo poważnie i często traktują je jak jak własne "dzieci", więc możliwość utraty firmy z dnia na dzień jest ogromnym obciążeniem psychicznym. Wraz z Różą Szafranek byłyśmy przygotowane na różne sytuacje, w tym takie, w których osoba kontaktująca się z nami może doświadczyć ataków paniki, a nawet mieć myśli samobójcze. Od dawna w firmie mamy opracowany protokół, jak zachowywać się w najtrudniejszych sytuacjach.

Wiem, że nie da się stworzyć jednego schematu, ale może spróbujmy. Jak reagować na kryzys?

Kryzys to normalna reakcja człowieka na nienormalną sytuację. Z większością trudnych sytuacji ludzie są w stanie sobie poradzić, ale są takie momenty kiedy już po prostu brakuje zasobów i wtedy właśnie doświadczamy kryzysu, na który najczęściej reagujemy myśleniem tunelowym. Tak samo dzieje się w przypadku, kiedy founder(ka) doświadcza kryzysu związanego z jego/jej biznesem - wtedy zwykle pojawia się zawężone pole myślenia, co daje poczucie, że nic już nie uratuje sytuacji. Mogą pojawić się myśli w stylu: "niestety, będziemy musieli zamknąć firmę i zwolnić ludzi". Przeciwdziałanie temu zawężeniu pola myślowego stanowi największe wyzwanie w trudnych chwilach.

Interwencje kryzysowe mają w tym pomóc?

Tak, bo staramy się przywrócić równowagę, dobrostan, a przede wszystkim – poczucie sprawstwa. Nie zmieniamy – tak jak w psychoterapii – schematów, zachowań czy wymiarów osobowości, nie naprawiamy, ponieważ to długotrwały proces, a w kryzysie liczy się szybkie działanie. Founderzy w takim momencie muszą przerwać to myślenie, zatrzymać się, by spróbować odpowiedzieć na podstawowe pytania: „Czy zmagałem się już z podobnym kryzysem? Jak sobie z nim poradziłem?”. Pamiętajmy, że większość ludzi posiada wszelkie zasoby niezbędne do poradzenia sobie z najtrudniejszymi sytuacjami.

Inwestorzy powtarzają, że z większą przychylnością patrzą na startupy mające kilku founderów, gdyż w momencie problemów – zawsze jest ktoś, kto może go wesprzeć.

Rozumiem to - oczywiście. Chociaż proszenie o wsparcie co-foundera, który zapewne mierzy się z podobnymi problemami może być ryzykowne. Natomiast na pewno warto korzystać z pomocy osób - przyjaciół, mentorów, coachów, konsultantów – którzy w danym momencie nie zmagają się z takim samym kryzysem. Stąd właśnie decyzja o otwarciu Linii Wsparcia dla Liderów. W trudnych momentach najważniejsze jest wsparcie społeczne – im osoba ma wokół siebie więcej zaufanych osób, tym szybciej opanuje sytuację.

Jak powinno się komunikować kryzys zespołowi?

Na pewno nie sprawdza się zasada: „im mniej wiesz, tym lepiej śpisz”, gdyż rzetelna komunikacja na temat tego, co się dzieje, jest absolutnie wskazana. Kryzys wokół upadku SVB był na tyle medialny, że liczba związanych z nim postów w mediach społecznościowych okazała się gigantyczna – ludzie je czytali i wyrabiali sobie własne, często mylne, przekonania. Kiedy nie dzielisz się z członkami zespołu informacjami o bieżącej sytuacji bądź ukrywasz pewne fakty, to dodatkowo wzbudzasz w nich poczucie lęku, niepewności i zagrożenia. To sprawia, że sami pracownicy zaczynają podejmować nieracjonalne decyzje np. związane ze startem poszukiwania pracy. Niedawna panika rynkowa już raczej minęła, ale potrafię sobie wyobrazić pracowników, którzy na podstawie pierwszych medialnych doniesień postanowili wysłać swoje aplikacje do konkurencji. Firmy przez złą komunikację kryzysową – a właściwie jej brak – mogły stracić tak pożądane w ostatnich miesiącach talenty.

Dlatego komunikacja powinna odbyć się (1) jak najszybciej; (2) jak najczęściej to możliwe; (3) różnymi kanałami; (4) z możliwością zadawania pytań przez pracowników; (5) z komentarzem do tego co się stało, ale również z planem na przyszłość.

Jak ogólnie oceniasz kondycję psychiczną founderów?

Nasz raport z początku 2022 "Mental Health founderów i pracowników polskich startupów" nie pokazywał dobry wyników - aż 86 proc. badanych wskazało, że pandemia miała negatywny wpływ na ich komfort psychiczny, a blisko 60 proc. wskazało, że nie dba o swój work-life balance w zadowalającym stopniu. Od tego czasu sytuacja na świecie była tylko jeszcze bardziej niestabilna - inwazja Rosji na Ukrainę, szalejąca inflacja, masowe zwolnienia, a ostatnio upadek SVB. To wszystko miało wpływ na biznesy oraz na osoby je prowadzące. W Polsce dodatkowo pracujemy bardzo dużo i nie umiemy odpoczywać. Potrzebujemy wprowadzenia nowej wartości pracy – panuje powszechne przekonanie, że sukces bez pracy na najwyższych obrotach, non stop, jest niemożliwy do osiągnięcia. Founderzy – jako liderzy organizacji – wiele na siebie biorą, nie potrafiąc przy tym skutecznie delegować innych zadań.

Founderzy wstydzą się poprosić o pomoc?

Nie widziałam badań dotyczących stricte fouderów, ale odpowiem tak: founderzy w większości przypadków to mężczyźni. Więc jak spojrzymy w ogólnym kontekście – to mężczyźni rzadziej szukają wsparcia niż kobiety. Co niestety przekłada się na smutne statystyki - w Polsce każdego dnia 15 osób umiera w wyniku samobójstwa, aż 12 z tych osób to mężczyźni! Niedawno (10 marca) świętowaliśmy Dzień Mężczyzny - większość życzeń postowanych na Linkedin dotyczyło zadbania o siebie oraz odwagi w proszeniu o pomoc.

Nie masz wrażenia, że ta dyskusja w przestrzeni publicznej o zdrowiu psychicznym wciąż jest zbyt cicha?

Normalizowanie zaburzeń psychicznych jest ważne, ale samo mówienie o problemach nie wystarczy, potrzebne są konkretne realne działania. W Polsce nadal mamy słaby dostęp do pomocy psychiatrycznej czy psychoterapeutycznej, nie wspominając nawet o jakości. Przypomnę tylko, że w Polsce wciąż nie uregulowano prawnie sytuacji psychoterapeutów i psychologów – na ten moment terapię może prowadzić każdy, wystarczy, że skończy odpowiednie studia. Dlatego bardzo ważne jest dokładne zapoznanie się z sylwetką psychoterapeuty - czy jest po psychologii, czy jest w trakcie lub po Szkole Psychoterapii, jakie staże odbył oraz czy odbywa regularne superwizje. Profesjonaliści takie informacje zawrą w swoim opisie, podając przy tym również numer certyfikatu.

To co mnie cieszy, to to że, pojawiły się startupy, które zajęły się też zdrowiem psychicznym i zaczęły go promować, ułatwiając również dostęp wielu ludziom do profesjonalnego wsparcia.