Trzeci biegun

Wyspy na północy zwane były dawniej Spitsbergenem. Norwegowie, przejąwszy nad nimi suwerenność w latach 20. ubiegłego wieku, na podstawie Traktatu Swalbardzkiego, przemianowali archipelag na Svalbard, czyli „zimne wybrzeże”. Tak aby brzmiało bardziej po wikińsku i po norwesku, bo „Spitsbergen”, nazwa nadana przez Barentsa, XVI-wiecznego holenderskiego odkrywcę, brzmiała za bardzo kosmopolitycznie. Barents zainspirował się spiczastymi górami, które ujrzał na wyspach.

Aby zapalić i świeczkę, i ogarek, Norwegowie postanowili, że największa wyspa Svalbardu będzie się nazywała Spitsbergen. I tak zostało. Nawet w tym drobiazgu geograficzno-terminologicznym widać, że Norwegia to państwo starające się uchodzić za niekontrowersyjne.

Niedźwiedzie prawa

Największe skupisko ludności Svalbardu – bo nie wiem, czy nazwać je miastem, miasteczkiem czy osadą, każda nazwa da się uzasadnić – to Longyearbyen. Niespełna 3 tys. w miarę stałych mieszkańców. Mówi się, że więcej niż ludzi jest na Svalbardzie niedźwiedzi polarnych, ale to nieprawda. Nawet nie półprawda, tylko zupełna nieprawda, ale jako mająca walor marketingowo-promocyjny trzyma się bardzo dobrze.

Około 3 tys. niedźwiedzi, owszem, żyje, ale w całym regionie Morza Barentsa, a więc na Svalbardzie, na dryfującym lodzie na północ od archipelagu i na należącej do Rosji Ziemi Franciszka Józefa. Akurat na Svalbardzie mieszka pewnie ok. 300 polar bears, nie więcej. Małe też szanse na to, by niedźwiedzi polarnych w tym rejonie świata przybyło.

Wprawdzie norweskie regulacje prawne chronią ten gatunek tak dobrze, że w razie spotkania uzbrojonego w broń palną człowieka i niedźwiedzia, zakończonego śmiercią tego ostatniego, człowiek będzie miał przed sobą duże wyzwanie, by wyjść z tej sytuacji cało przed wymiarem sprawiedliwości. Granice obrony koniecznej są rozumiane bardzo ściśle, tak że niemal trzeba czuć na sobie oddech misia, by mieć prawo do strzału. A nawet wtedy analizowane jest, jak to się stało, że do spotkania doszło i czy człowiek posłużył się wcześniej odstraszaczami przewidzianymi przez regulacje (wystrzał w powietrze, flary ostrzegawcze i tym podobne). Cały czas mówię o zabiciu niedźwiedzia, a nie o jego zranieniu. Bo ranny niedźwiedź to w ogóle scenariusz najgorszy i wtedy nie byłoby nawet kogo stawiać przed trybunałami.

Ale niedźwiedzi dotyczy inne i tym razem potężne zagrożenie. Egzystencjalne. To ocieplanie się klimatu. Wskutek niego kurczy się powierzchnia lodu wokół archipelagu (to co stopnieje nie zdąży się odtworzyć) i coraz krótszy jest okres jego utrzymywania się w ciągu roku. Niedźwiedzie polarne nie są tak do końca ssakami lądowymi, bo większość aktywności odbywa się właśnie na pokrywie lodowej oraz w wodzie. Albowiem to na połączeniu kry z wodą można polować na foki. Co prawda kondycja niedźwiedzi svalbardzkich nie jest taka najgorsza, bo adaptując się do nienormalnych warunków zaczęły m.in. napadać na renifery, które nigdy nie...