Nacjonalizacja polskiego rynku energetycznego zniechęca prywatne inwestycje [Raport WEI]

Działalność człowieka ma kluczowy wpływ na intensyfikację zmian klimatycznych. Mimo to, obecna polityka klimatyczna w Europie Środkowo-Wschodniej nie w pełni wykorzystuje potencjał sektora prywatnego do przyspieszenia dekarbonizacji. Jak wynika z raportu „Energizing the Energy Sector in Central-Eastern Europe”, opublikowanego przez konsorcjum siedmiu think tanków z regionu, rynki energetyczne w tej części Europy rozwijają się zbyt wolno, a ich konkurencyjność jest wciąż ograniczona.

Bariery rozwoju: Biurokracja i niestabilność regulacyjna 

Wolność gospodarcza w krajach Europy Środkowo-Wschodniej jest zróżnicowana, a kluczowe przeszkody stojące na drodze do rozwoju energetycznego mają różny charakter. Czechy, które plasują się najwyżej pod względem zliberalizowanego rynku, borykają się z długotrwałymi procesami administracyjnymi – budowa farmy wiatrowej może tam zająć nawet siedem lat. W Polsce natomiast dominują państwowe spółki energetyczne, które produkują około 70% krajowej energii, co skutecznie marginalizuje prywatne inwestycje. Niestabilność regulacyjna i rozległa kontrola rządowa to z kolei główne problemy Węgier, które sprawiają, że klimat inwestycyjny jest tam szczególnie nieprzyjazny.

Infrastruktura: Wąskie gardło transformacji energetycznej

Infrastruktura energetyczna to wspólne wyzwanie dla całego regionu. Europa Środkowo-Wschodnia, mimo że zamieszkiwana przez prawie 29% ludności Unii Europejskiej, posiada tylko 13% wewnętrznej przepustowości połączeń międzysystemowych. Taki stan rzeczy utrudnia skuteczną integrację rynków energii i spowalnia proces dekarbonizacji. Raport podkreśla, że modernizacja sieci energetycznych oraz ułatwienie dostępu do gruntów i połączeń są kluczowe dla osiągnięcia ambitnych celów klimatycznych.

Vinci inwestuje ponad 33 mln zł w rozwój polskich autobusów elektrycznych i wodorowych

Wyzwania i perspektywy: Jak wykorzystać potencjał regionu?

Polityka klimatyczna Unii Europejskiej, choć promuje otwartość i integrację rynków, często wprowadza mechanizmy, które mogą zakłócać konkurencję. Przykładem są system handlu uprawnieniami do emisji (ETS) oraz mechanizm dostosowywania cen na granicach emisji dwutlenku węgla (CBAM). Raport sugeruje, że kraje Europy Środkowo-Wschodniej powinny dążyć do stworzenia „paktu na rzecz wolności”, który zharmonizuje przepisy i rozwiązania podatkowe, tworząc zintegrowany ekosystem energetyczny.

Droga do zielonej przyszłości: Integracja polityk gospodarczych

Zjednoczenie polityk energetycznych w regionie mogłoby przynieść korzyści nie tylko ekonomiczne, ale także środowiskowe. Stworzenie specjalnej strefy ekonomicznej w Europie Środkowo-Wschodniej, obejmującej ponad 110 milionów ludzi, mogłoby przyspieszyć transformację energetyczną i zmniejszyć emisje CO2. Jednak, aby to osiągnąć, konieczne jest przełamanie barier regulacyjnych, zachęcenie prywatnych inwestycji oraz modernizacja infrastruktury energetycznej.

Przyszłość regionu zależy od zdolności do wykorzystania swojego potencjału i wprowadzenia odpowiednich reform, które pozwolą na pełne zaangażowanie sektora prywatnego w walkę ze zmianami klimatycznymi. Europejska polityka klimatyczna musi uwzględniać specyficzne wyzwania i możliwości tego regionu, aby wspólnie osiągnąć cele zrównoważonego rozwoju.

MEN wykłada 4,4 mln zł na walkę z wykluczeniem menstruacyjnym

Kluczowe zalecenia zawarte w raporcie obejmują:

📍 Usuwanie barier dla inwestycji – uproszczenie ram regulacyjnych i ograniczenie biurokracji w celu przyciągnięcia prywatnych inwestorów;

📍 Tworzenie zachęt finansowych – opracowanie instrumentów finansowych w celu skierowania kapitału na badania, rozwój i modernizację infrastruktury energetycznej;

📍Stopniowe wycofywanie subsydiów – wyeliminowanie zakłóceń rynku i promowanie uczciwej konkurencji poprzez stopniowe wycofywanie subsydiów;

📍 Ponowna ocena polityki klimatycznej UE – ocena skuteczności ETS i CBAM oraz dostosowanie stawek VAT w celu zmniejszenia obciążenia konsumentów.

Szacuje się, że aby złagodzić negatywne skutki zmian klimatycznych, potrzebne jest 100 miliardów dolarów rocznie na badania i rozwój w zakresie czystej energii. Nawet w obecnych niesprzyjających warunkach 77 proc. firm w regionie Europy Środkowo-Wschodniej inwestuje w rozwój biznesu, a kapitał prywatny odpowiada za prawie 70 proc. inwestycji w odnawialne źródła energii. Tendencja ta podkreśla potencjał polityki rynkowej w zakresie przyciągania większej ilości kapitału prywatnego, co prowadzi do obniżenia cen energii i złagodzenia ubóstwa energetycznego, które jest istotnym problemem w regionie.