W biznesie. Wrzesień 2025

Samotność w erze AI

Dynamiczny rozwój sztucznej inteligencji budzi niepokój wśród studentów i absolwentów wielu kierunków – wynika z badań przeprowadzonych przez firmę Yugo w dziewięciu krajach na 7 tys. młodych osób.

Jakie są wyniki badania? Okazuje się, że aż trzy czwarte jego uczestników wyraziło obawy, że sztuczna inteligencja negatywnie wpłynie na ich pozycję na rynku pracy. Jednocześnie niespełna połowa dostrzega w AI potencjał i ciekawe możliwości.

Pewnym zaskoczeniem może być fakt, że obawy związane z trudnościami w znalezieniu pracy w związku z AI są większe w krajach, których gospodarki w większym stopniu korzystają z rozwiązań opartych na nowoczesnej technologii. Nie sprawdza się tu więc zasada, że boimy się tego, czego nie znamy. Na szczycie „listy strachu” są Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Portugalia. Natomiast w państwach, w których wykorzystanie AI nie jest jeszcze powszechne, ponad połowa studentów dostrzega w niej szanse.

Z badań przeprowadzonych przez brytyjskiego doradcę zawodowego Prospects wynika, że na studenckich obawach się nie kończy. Okazuje się, że już 11 proc. brytyjskich studentów zmieniło swoje plany zawodowe z powodu obaw przed konkurencją ze strony AI, a połowa respondentów wyraża niepewność co do swoich przyszłych szans na rynku pracy. Kierunki studiów, które najczęściej uznawano za narażone na negatywny wpływ technologii, to m.in. programowanie, projektowanie graficzne, analiza danych i prawo, ale też – z drugiej strony – sztuki filmowe i inne kierunki artystyczne.

Pod lupą naukowców znalazły się też psychologiczne skutki korzystania przez młodzież ze sztucznej inteligencji. Z badań przeprowadzonych przez zespół Jasona Phanga z NYU Center for Data Science wynika, że intensywne i długotrwałe używanie chatbotów AI do rozmów o sprawach osobistych może wiązać się ze wzrostem poczucia samotności, powstawaniem zależności emocjonalnej od AI oraz kompulsywnym, a wręcz uzależniającym korzystaniem z technologii. Dzieje się tak, mimo że w pierwszej chwili rozmowa z czatem przynosi ulgę i poprawia samopoczucie. Mechanizmy takie jak natychmiastowa gratyfikacja oraz brak krytyki ze strony AI, sprzyjają poczuciu bliskości, które jednak może zastępować i wypierać prawdziwe więzi społeczne. Zwłaszcza że coraz większa personalizacja odpowiedzi i stała dostępność sztucznej inteligencji prowadzą do tworzenia pseudorelacji między użytkownikami a modelami AI.

Jak podkreśla Jakub Witczak z Polskiego Instytutu Ekonomicznego, kluczowe znaczenie może mieć sposób interakcji z AI. – Chatboty wyposażone w angażujący głos wywołują u użytkowników większą empatię i emocjonalne zaangażowanie niż te korzystające z głosu neutralnego lub wyłącznie tekstowe. Wynika to z faktu, że warstwa wokalna skutecznie naśladuje rozmowy międzyludzkie. Choć poprawia to jakość interakcji z modelem, to jednocześnie zwiększa ryzyko nadmiernego przywiązania – ostrzega specjalista.

LICZBY:

Odsetek studentów, którzy postrzegają AI jako czynnik napędzający innowacje i wzrost:

Australia – 65 proc.

Portugalia – 62 proc.

Włochy – 62 proc.

Polska – 58 proc.

Udział kobiet wśród zatrudnionych specjalistów ICT

Estonia – 28 proc.
Średnia unijna – 20 proc.
Polska – 18 proc.
Czechy – 13 proc.

Estonki w IT. Małe kluby, wielkie zmiany

W Unii Europejskiej zdecydowana większość specjalistów branży teleinformatycznej to mężczyźni. W 2024 r. kobiety stanowiły zaledwie 19,5 proc. zatrudnionych w tym sektorze. Od dekady odsetek ten wzrasta, ale bardzo powoli (od 2014 r. zaledwie o 3.3 proc. punktu procentowego). Tymczasem specjaliści w tej dziedzinie stanowią aż 5 proc. wszystkich zatrudnionych w Unii Europejskiej, a informatyka – jak pokazują badania – w krajach OECD jest najchętniej wybieraną profesją przez 15-letnich chłopców. Według szacunków specjalistów, zwiększenie udziału kobiet w teleinformatyce do około 45 proc. mogłoby znacząco podnieść unijne PKB. Potencjalny wzrost ocenia się nawet na 600 mld euro. Z badań wynika też, że różnorodne płciowo zespoły mają większe szanse na tworzenie lepszych i bardziej inkluzywnych technologii cyfrowych.

Niski udział zatrudnionych specjalistek w sektorze teleinformatycznym jest konsekwencją decyzji edukacyjnych podejmowanych w okresie nastoletnim. Dlatego państwa Unii starają się zachęcać dziewczęta i kobiety do edukacji informatycznej. Przykładem skutecznych działań w tym obszarze jest Estonia, gdzie funkcjonuje Unicorn Squad – sieć klubów technologicznych dla dziewcząt w wieku 8–14 lat. Z kolei w Portugalii działa program Technovation Girls Portugal, skierowany do dziewcząt w wieku 8–18 lat, uczący rozwiązywania problemów społecznych z wykorzystaniem technologii. Na Cyprze realizowana jest natomiast inicjatywa CCS-Women, oferująca mentoring, warsztaty, spotkania networkingowe oraz prezentację historii sukcesu kobiet w branży ICT. Przykłady tych trzech krajów wydają się o tyle interesujące, że w każdym z nich w ostatniej dekadzie znacząco wzrósł udział kobiet na rynku teleinformatycznym.

Śmierdzący problem turystycznych miast

W sezonie wakacyjnym polskie miasta i regiony turystyczne zmagają się ze znacznym wzrostem ilości odpadów komunalnych, wynikającym z napływu turystów i rosnącej konsumpcji – alarmuje PIE. Choć GUS nie publikuje odrębnych danych dotyczących odpadów generowanych bezpośrednio przez turystów, to zależność między okresem wakacyjnym a zwiększoną produkcją odpadów w miejscowościach turystycznych widać gołym okiem.

W Darłowie w szczycie sezonu odbiór odpadów realizowany jest kilka razy częściej niż poza nim. W Zakopanem odpady generowane przez turystów stanowią ponad 25 proc. całkowitej masy śmieci w skali roku, a w okresie wakacyjnym ich ilość rośnie nawet o 50 proc. względem pozostałych miesięcy. Wpływa to, rzecz jasna, na wysokość średnich opłat rocznych za odbiór śmieci i obciąża dodatkowo mieszkańców. Przykład? W 2023 r. przeciętna opłata w stolicy polskich Tatr wynosiła 752 zł na osobę, a w Karpaczu przekroczyła 1,1 tys. zł. W tej ostatniej miejscowości, zamieszkanej na stałe przez nieco ponad 4 tys. osób, na jednego mieszkańca przypada aż 1247 kg śmieci. Dla porównania, w przeciętnej gminie nieturystycznej wskaźnik ten wynosi jedynie 200–340 kg.

Według Katarzyny Zybertowicz z PIE, rozwiązaniem problemu może być gospodarka cyrkularna. Właściwe gospodarowanie odpadami, a więc selektywna zbiórka, recykling i ponowne wykorzystanie surowców, jest nie tylko warunkiem efektywnego wykorzystania zasobów naturalnych, ale także elementem zrównoważonego wzrostu gospodarczego. – Gospodarka o obiegu zamkniętym oferuje znaczące korzyści gospodarcze i społeczne – podkreśla specjalistka.

LICZBA:

367 kg – tyle śmieci przypada na 1 mieszkańca w Polsce

Dzieci w piekle pracy

Zarobkowa praca dzieci uchodzi za patologię. Tymczasem szacuje się, że na całym świecie pracuje ok. 140 milionów dzieci. Czyli prawie co dziesiąty maluch.

W 2015 r., w ramach globalnego planu ONZ, społeczność międzynarodowa zobowiązała się do całkowitego wyeliminowania pracy dzieci w ciągu dekady. Termin mija w tym roku. A efekt? Mocno niezadowalający. Szacuje się, że w 2024 r. co najmniej 8 proc. dzieci w wieku 5–17 lat, czyli 138 mln, było zaangażowanych w pracę zarobkową. Co więcej, aż 2/5 z nich wykonywało ją w szczególnie niebezpiecznych warunkach.

Gdzie pracuje najwięcej dzieci? Ze statystyk wynika, że w Afryce Subsaharyjskiej. W krajach tego regionu pracuje aż 87 mln dzieci, co stanowi 22 proc. tamtejszej dziecięcej populacji. W Afryce Północnej i Azji Zachodniej pracuje z kolei 12 mln dzieci, w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach – 7,3 mln, w Azji Centralnej i Południowej – 17 mln, w Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej – 12 mln, a w Europie i Ameryce Północnej – 1,3 mln. Jak więc widać, odsetek pracujących dzieci jest ściśle powiązany z dochodem kraju oraz poziomem jego rozwoju.

Iga Rozbicka z Polskiego Instytutu Ekonomicznego zwraca uwagę, że z wykorzystaniem pracy dzieci wytwarzane są powszechnie dostępne w krajach Zachodu produkty, takie jak olej palmowy, odzież czy kakao. W bazie danych Biura Spraw Międzynarodowych w Departamencie Pracy USA można sprawdzić, które produkty w poszczególnych krajach powstają przy użyciu pracy dzieci lub pracy przymusowej.

Negatywnym przykładem jest m.in. wydobycie miki w indyjskim regionie Jharkhand. Minerał wykorzystuje się m.in. do produkcji kosmetyków (jest składnikiem cieni do powiek, pudrów, rozświetlaczy, podkładów i szminek), ale też do wytwarzania farb, materiałów budowlanych czy cementu. – Minerał pochodzący z nielegalnego wydobycia, w którym zatrudnia się dzieci, jest mieszany z tym pozyskanym legalnie. W efekcie cały eksportowany z Indii proszek i płatki miki – które trafiają m.in. do Japonii, USA i Niemiec – są obarczone ryzykiem pochodzenia z pracy dzieci – zauważa Iga Rozbicka.

Hasztagi za kratami

Egipt uderza w TikTok. W sierpniu władze zatrzymały co najmniej dziesięciu twórców publikujących treści na tej platformie. Powód? Publikowanie „niemoralnych treści”, naruszanie wartości egipskich i podkopywanie pozycji rodzin.

Decyzja władz ma także wymiar ekonomiczny. TikTok podbija bowiem Egipt, jest bardzo popularny wśród młodych użytkowników, a dla tysięcy miejscowych influencerów to główne źródło dochodu. Wielu z nich pochodzi zresztą z ubogich rodzin i dla nich zarobek na reklamach oraz prezentach od fanów podczas transmisji na żywo jest bardzo atrakcyjny. Według obrońców praw człowieka, zatrzymania to także naruszenie praw człowieka i kara wymierzona głównie w kobiety.

CYTAT MIESIĄCA:

„Wiemy, do kogo idziemy po pieniądze. Nie są to polskie firmy”

Krzysztof Gawkowski, wicepremier i minister cyfryzacji, w wywiadzie dla DGP o pracach nad ustawą o podatku cyfrowym.

Bieg przez technologię

W Pekinie odbyły się pierwsze w historii Światowe Igrzyska Robotów Humanoidalnych. Impreza, w której biorą udział reprezentanci 16 krajów, w tym Stanów Zjednoczonych, Niemiec i Japonii, ma być wielką promocją chińskiego przemysłu robotycznego.

Już w styczniu w Szanghaju uruchomiono pierwsze w kraju centrum treningowe dla robotów humanoidalnych, a cztery miesiące później w Pekinie odbył się pierwszy na świecie półmaraton z udziałem ludzi i humanoidów. W tym samym czasie w chińskiej stolicy otwarto Robot Mall – pierwszy w Chinach sklep oferujący szeroką gamę robotów konsumenckich.

W igrzyskach wzięło udział ponad 500 humanoidalnych robotów w 280 drużynach. Rywalizacja odbywała się w trzech kategoriach: konkurencje sportowe, pokazy i zawody scenariuszowe. W programie znalazły się m.in. biegi na dystansach 100, 400 i 1500 m, sztafeta 4 × 100 m, bieg przez płotki na 100 m, skoki w dal i wzwyż z miejsca, a także sztuki walki oraz mecze piłki nożnej. W części pokazowej roboty wystąpiły indywidualnie i w grupach w choreografiach tanecznych, demonstrując zaawansowaną koordynację ruchową. Wydarzenie nie było przypadkowe – zbiegło się bowiem z intensyfikacją działań Chin na rzecz rozwoju humanoidalnych robotów opartych na sztucznej inteligencji.

Cyfrowa Albania

Premier Albanii Edi Rama ma śmiały plan – do końca dekady kraj ma się stać pierwszym w Europie społeczeństwem bez gotówki. Każda transakcja, od zakupu chleba po opłacenie czynszu, ma być w pełni cyfrowa. Problem w tym, że Albańczycy nie mają zaufania do instytucji finansowych, a znaczną część oszczędności trzymają w domu. „Przez lata Albańczycy chowali gotówkę obok kałasznikowa pod kołdrą, a nie w bankach” – ironizuje „Politico”. Płatności elektroniczne w tym kraju do dziś zresztą nie są też tak zaawansowane, jak np. w Polsce. Choć duże sieciówki i restauracje akceptują na ogół karty, to kawiarnie, butiki, salony kosmetyczne czy sklepy spożywcze wciąż preferują tradycyjne banknoty.

Premier Rama podkreśla, że odejście od banknotów to nie tylko projekt modernizacyjny, ale też fiskalny. W Albanii dużym problemem jest bowiem szara strefa, sięgająca od 29 do 50 proc. PKB. Nierejestrowane transakcje utrudniają działanie fiskusowi i obniżają konkurencyjność kraju.

WYGRANA

Joanna Kuciel-Frydryszak, autorka bestsellerowych „Chłopek”

Po kilku miesiącach sporów zawarła porozumienie z wydawnictwem „Marginesy” i dostanie dodatkowe wynagrodzenie za książkę, która się sprzedała w rekordowym, ponadpółmilionowym nakładzie

PRZEGRANY

Benjamin Netanyahu, premier Izraela

PKB Izraela zaliczył spadek w drugim kwartale o 3,5 proc. Według specjalistów, to efekt wojny z Iranem i planowanej operacji w Strefie Gazy.

LICZBY MIESIĄCA:

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej podało dane dotyczące bezrobocia:

5,4 proc.– tyle wynosi stopa bezrobocia w Polsce

830,6 tys. – tylu bezrobotnych jest zarejestrowanych

3,3 proc. – tyle wynosi stopa bezrobocia w Wielkopolsce (najmniej w Polsce)

8,8 proc. – tyle wynosi stopa bezrobocia na Podkarpaciu (najwięcej w Polsce).