Ważne zmiany dla firm w restrukturyzacji!
W pierwszej połowie czerwca została podpisana ustawa, która przedłuża obowiązywanie tzw. uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego. Jest to ciesząca się olbrzymią popularnością, nadzwyczajna procedura insolwencyjna, mająca pomóc biznesowi w walce ze skutkami pandemii COVID-19. Z jej dobrodziejstw przedsiębiorcy borykający się z problemami finansowymi będą mogli skorzystać do końca listopada bieżącego roku. Jednocześnie, od 1 grudnia 2021 roku w życie wchodzą przepisy gruntownie zmieniające postępowanie o zatwierdzenie układu.
Istota postępowania o zatwierdzenie układu jest prosta. Zadłużony przedsiębiorca zawiera z wybranym przez siebie doradcą restrukturyzacyjnym (nadzorcą układu) umowę o sprawowanie nadzoru nad przebiegiem postępowania, a następnie z jego pomocą próbuje doprowadzić do zawarcia układu, czyli swoistej ugody między dłużnikiem a wierzycielami. Dopiero w razie przyjęcia układu do sądu składany jest wniosek o jego zatwierdzenie. Układ zaczyna obowiązywać, regulując stosunki między dłużnikiem i wierzycielami po uprawomocnieniu się postanowienia sądu o jego zatwierdzeniu.
Postępowanie o zatwierdzenie układu w obecnym kształcie – choć odbywające się w zasadniczej części poza sądem w odformalizowanej procedurze – nie budzi prawie żadnego zainteresowania. Przyczyną tego stanu rzeczy jest brak parasola ochronnego dla restrukturyzowanego podmiotu, wobec którego nadal mogą być prowadzone egzekucje komornicze. Niepewność co do zachowań wierzycieli, w tym możliwość rozpoczęcia wyścigu egzekucyjnego o ograniczone zasoby dłużnika nie stwarza odpowiedniej przestrzeni do negocjowania warunków układu.
Niewątpliwy sukces uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, efemerycznej instytucji prawnej, mającej z założenia doraźnie antykryzysowe zastosowanie wyznaczył kierunek zmian dla jednego z podstawowych rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych. Wraz z nowelizacją przepisów o postępowaniu o zatwierdzenie układu do polskiego porządku prawnego na stałe wprowadzono mechanizm, przesądzające o olbrzymiej popularności uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego. Chodzi o możliwość uzyskania przez dłużnika okresowego immunitetu egzekucyjnego oraz ochrony kontraktowej bez konieczności składania wniosku restrukturyzacyjnego i związanej z tym, często przeciągającej się weryfikacji sądowej.
W nowym postępowaniu o zatwierdzenie układu można będzie dokonać w Krajowym Rejestrze Zadłużonych obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego (dzień układowy określa uprawnienia wierzycieli do głosowania nad układem oraz skutki przyjętego układu). Z dniem dokonania obwieszczenia będą wiązać się daleko idące skutki, wpływające na zadłużonego przedsiębiorcę i jego otoczenie. Od tego dnia zaczną obowiązywać tymczasowo nowe reguły w relacjach z wierzycielami i kontrahentami. Ich celem jest stworzeniem prawnych uwarunkowań, które poprzez czasowe ustabilizowanie sytuacji finansowej dłużnika, dadzą mu szansę na wypracowanie porozumienia z wierzycielami.
Od dnia obwieszczenia – podobnie jak w uproszczonym postępowaniu restrukturyzacyjnym – dłużnik uzyska ochronę przed przymusową egzekucją wierzytelności powstałych przed dniem układowym. Samego obwieszczenia nie będzie mógł jednak dokonać przedsiębiorca. Uprawnienie to zostało zastrzeżone dla nadzorcy układu, który będzie mógł to zrobić, ale dopiero po sporządzeniu spisu wierzytelności, spisu wierzytelności spornych oraz wstępnego planu restrukturyzacyjnego. Poza zakazem wszczynania oraz kontynuowania egzekucji komorniczych, możliwe będzie uchylenie zajęć egzekucyjnych i zabezpieczających dokonanych przed dniem obwieszczenia, o ile takie działanie będzie konieczne dla dalszego funkcjonowania przedsiębiorstwa dłużnika. Jest to istotna zmiana. Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne nie przewiduje takiej możliwości, co częstokroć prowadzi do odcięcia dłużnika od gotówki w związku z aktywnymi zajęciami rachunków bankowych, a w konsekwencji uniemożliwia mu prowadzenie bieżącej działalności w trakcie postępowania. Szersza będzie również ochrona kontraktowa, która będzie obejmować wszystkie umowy o podstawowym znaczeniu dla prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika. W postępowaniu o zatwierdzenie układu spis takich umów będzie sporządzał nadzorca układu. Ich wypowiedzenie przez kontrahenta dłużnika będzie możliwe wyłącznie po uzyskaniu zgody nadzorcy układu.
Tak daleko idące przywileje nie zostaną przyznane dłużnikowi bezterminowo. Jeżeli w okresie czterech miesięcy od dnia obwieszczenia zadłużony przedsiębiorca nie złoży do sądu wniosku o zatwierdzenie układu, skutki obwieszczenia, w tym immunitet egzekucyjny oraz przymus trwałości kontraktu wygasną z mocy prawa. Co więcej, z beneficjów obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego nie będzie mógł skorzystać dłużnik, jeżeli w ciągu ostatnich dziesięciu lat prowadzono wobec niego postępowanie o zatwierdzenie układu, w którym dokonano takiego obwieszczenia, albo w ciągu ostatnich dziesięciu lat umorzono wobec niego postępowanie restrukturyzacyjne (chyba że umorzenie nastąpiło za zgodą rady wierzycieli).
Kierunek zmian jest słuszny. Znowelizowane postępowanie o zatwierdzenie układu będzie realizować koncepcję łatwo dostępnej, szybkiej i stosunkowo taniej restrukturyzacji, stanowiąc realny instrument na sprawne oddłużenie przedsiębiorcy przy znaczącym ograniczeniu ingerencji sądów restrukturyzacyjnych. Ewidentnie wzrośnie rola nadzorcy układu, będącego czynnikiem obiektywizującym całą procedurę oraz zapewniającym jej wymaganą transparentność. Nowe postępowanie o zatwierdzenie układu będzie stanowić ważny element szerszego systemu rozwiązywania problemu niewypłacalności przedsiębiorstw, dając nadzieję na jego udrożnienie i usprawnienie. Należy również liczyć, że w jego ramach, głownie za sprawą doradców restrukturyzacyjnych będzie rozwijać się „kultura restrukturyzacyjna”, a ewentualne patologie będą ujawniane i zwalczane.
