Ostrożnie z odwrotnym obciążeniem
Obowiązujące od początku tego roku przepisy ustawy o podatku od towarów i usług przewidują objęcie mechanizmem odwrotnego obciążenia niektórych transakcji gospodarczych, mających za przedmiot świadczenie usług budowlanych.
Podatnikami VAT, co do zasady, są sprzedawcy. Natomiast w przypadkach określonych w art. 17 ust. 1 pkt 4–8 wspomnianej ustawy mogą stać się nimi również nabywcy. W takiej sytuacji sprzedawca wystawia fakturę w kwocie netto z adnotacją „odwrotne obciążenie”. Nabywca zobowiązany jest do wykazania podatku należnego z tytułu takiej transakcji i to on dokonuje księgowego rozliczenia VAT naliczonego oraz należnego.
Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 17 ust. 1 pkt 8 oraz art. 17 ust. 1h omawianej ustawy odwrotne obciążenie w branży budowlanej będzie miało zastosowanie, jeśli łącznie zostaną spełnione następujące warunki: usługa należy do robót budowlanych z załącznika nr 14 do ustawy (poz. 2–48); usługodawcą jest podatnik, który nie korzysta ze zwolnienia podmiotowego na postawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy; usługobiorcą jest podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT czynny; usługodawca świadczy usługę jako podwykonawca.
Do ustawy o VAT dodany został nowy załącznik (nr 14), w którym wskazane zostały rodzaje robót budowlanych (PKWiU od 41.00.30.0 do 43.99.90.0) podlegających fakturowaniu na zasadzie odwrotnego obciążenia. Oceniając, czy dana usługa podlega temu mechanizmowi, nie można kierować się jedynie jej nazwą, ale należy sięgnąć do klasyfikacji statystycznej oraz jej wytycznych metodologicznych, aby sprawdzić, co zawiera w sobie dany symbol PKWiU i czy na tej podstawie usługi mogą zostać zakwalifikowane do załącznika nr 14 ustawy. Dla określenia prawidłowej definicji usługi decydujące są: treść umowy, opis usługi na fakturze oraz, przede wszystkim, określenie, na czym faktycznie polegała wykonana usługa.
Co więcej, mechanizm odwrotnego obciążenia ma zastosowanie wyłącznie wtedy, gdy usługę stanowiącą robotę budowlaną usługodawca świadczy jako podwykonawca. W przypadku usług, które usługodawca świadczy jako główny wykonawca, nadal obowiązują zasady ogólne. Z przepisów ustawy o VAT nie wynika, jak należy rozumieć definicję podwykonawcy. Minister finansów i rozwoju w objaśnieniach podatkowych z 17 marca 2017 r. wyjaśnił natomiast, że zgodnie ze Słownikiem Języka Polskiego: „podwykonawca – to firma lub osoba wykonująca pracę na zlecenie głównego wykonawcy”. Wskazał ponadto, że dla zastosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia w transakcji muszą brać udział co najmniej trzy podmioty: inwestor, główny wykonawca i podwykonawca. Wówczas odwrotne obciążenie stosowane jest jedynie w rozliczeniu między głównym wykonawcą a podwykonawcą. Mianem podwykonawcy można też nazwać kolejnego podwykonawcę, który działa na zlecenie wcześniejszego podwykonawcy.
Od 1 stycznia 2017 r. podmioty uczestniczące w transakcjach, które mogą skutkować obowiązkiem zastosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia powinny zachować daleko posuniętą ostrożność w dokumentowaniu takiego rodzaju transakcji. W przypadku wątpliwości co do kwalifikacji danej usługi budowlanej do załącznika nr 14 należy rozważyć złożenie wniosku o potwierdzenie symbolu PKWiU przez Główny Urząd Statystyczny. Zachowanie należytej staranności wymaga, aby podwykonawcy i wykonawcy, dla celów dowodowych, mogli wykazać status drugiej strony umowy jako czynnego podatnika VAT w dniu realizowania usługi oraz każdorazowo podawali na fakturach PKWiU usługi.