Odwrotne obciążenie w VAT po nowemu
Od 1 stycznia 2017 r. zmieniły się zasady rozliczania podatku VAT od dostaw pewnych towarów i świadczenia pewnego rodzaju usług w kraju.
Zasadą ogólną jest, że podatnik VAT, jako sprzedawca towarów bądź świadczeniodawca usług, wystawia na rzecz swojego odbiorcy fakturę zawierającą podatek VAT. W zależności od statusu nabywcy i działalności, do jakiej zostanie wykorzystana zakupiona usługa lub towar, będzie mu przysługiwać prawo do odliczenia VAT z tej faktury w całości, części lub nie będzie mógł go odliczyć.
Od wskazanych ogólnych zasad ustawodawca przewidział pewne odstępstwa. Jednym z nich jest objęcie niektórych towarów i usług mechanizmem odwrotnego obciążenia (reverse charge mechanism, zwanym też mechanizmem odwróconego obciążenia). W praktyce oznacza to, że w przypadku, gdy zastosowanie ma taki mechanizm, za rozliczenie VAT odpowiedzialny jest nabywca towaru lub usługi, natomiast sprzedawca wystawia fakturę bez VAT, zawierającą wyrazy „odwrotne obciążenie”.
Odwrotnym obciążeniem objęta jest sprzedaż towarów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT, jeżeli spełnione zostaną następujące warunki: sprzedawca jest podatnikiem VAT niekorzystającym ze zwolnienia podmiotowego; nabywca jest podatnikiem VAT czynnym (zarejestrowanym w kraju); dana dostawa towaru nie jest objęta zwolnieniem z VAT dotyczącym dostawy towarów wykorzystywanych jedynie na cele działalności zwolnionej z VAT lub zwolnieniem dla złota inwestycyjnego.
Do 31 grudnia 2016 r. na podstawie tej zasady mechanizmem odwróconego obciążenia objęta była dostawa m.in. stali, odpadów szklanych, surowców wtórnych metalowych, złota nieobrobionego plastycznie lub w postaci półproduktu, jednakże wyłącznie w przypadku złota o próbie 0,325 lub większej, a także do dostawy biżuterii i jej części ze złota o próbie 0,325 lub większej.
Od 1 stycznia 2017 r. mechanizmem reverse charge będzie objęta dostawa nieobrobionego srebra, złota i platyny niezależnie od jego próby oraz dostawa biżuterii i jej części ze złota, srebra i platyny. W konsekwencji w przypadku zakupu takich towarów należy zwrócić uwagę na to, żeby otrzymana faktura nie zawierała VAT oraz pamiętać o odpowiednim rozliczeniu VAT na takiej transakcji.
Druga grupa towarów, do których ma zastosowanie wskazana zasada szczególna, to dostawa określonej elektroniki, tj. między innymi laptopów, telefonów komórkowych, konsoli do gier. Jednakże w odniesieniu do dostawy takich towarów ustawodawca przewidział dodatkowy warunek: odwrotnym obciążeniem objęta jest dostawa tych towarów, jeżeli łączna wartość jednolitej gospodarczo transakcji przekracza 20 tys. zł.
Na przykład: Spółka A postanowiła wymienić wszystkie laptopy wykorzystywane przez 20 pracowników biurowych. W związku z tym podpisała umowę ze spółką X, na podstawie której miało zostać dostarczonych 20 laptopów. Następnie przedstawiciele spółki A, tj. dyrektor finansowy i office manager zamówili odrębnie po 10 laptopów w jednostkowej cenie netto 1,7 tys. zł. Tym samym każde zamówienie opiewało na 17 tys. zł netto i było odrębnie zafakturowane. Do dostawy powinien zostać zastosowany mechanizm reverse charge, ponieważ za jednolitą gospodarczo transakcję powinny zostać uznane oba zamówienia dokonane na podstawie zawartej umowy (w konsekwencji wartość transakcji wyniosła 34 tys. zł).
Od tego roku katalog elektroniki rozszerzono o procesory, dlatego też, nabywając je, należy pamiętać, że przy przekroczeniu 20 tys. zł zastosowanie będzie mieć mechanizm odwrotnego obciążenia.
Obecnie odwrotnym obciążeniem objęte jest również świadczenie usług, w tym budowlanych, wymienionych w załączniku nr 14 świadczonych przez podwykonawców. Dotyczy to następujących usług: roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków mieszkalnych i niemieszkalnych; roboty związane z rozbiórką i burzeniem obiektów budowlanych; roboty malarskie.
Ponadto w katalogu wymieniono m.in. roboty związane z wykonywaniem pozostałych specjalistycznych robót budowlanych, gdzie indziej niesklasyfikowanych, co dodatkowo wskazuje na dość szeroki zakres usług budowlanych objętych odwrotnym obciążeniem. Dlatego też, nabywając usługi budowlane, należy dokładnie prześledzić katalog usług zawarty w załączniku nr 14 i ocenić, czy dana usługa się w nim zawiera.
Wiele kontrowersji praktycznych budzi samo pojęcie podwykonawcy. Zgodnie z wyjaśnieniami przekazywanymi przez Ministerstwo Finansów m.in. na etapie konsultowania projektu, pojęcie „podwykonawcy” należy rozumieć zgodnie z jego słownikową definicją. Tym samym podwykonawca to firma lub osoba wykonująca pracę na zlecenie głównego wykonawcy. Przy dalszych podzleceniach należy przyjąć podejście, w świetle którego podwykonawca zlecający jest głównym wykonawcą swojego zakresu prac.