Nabycie usług budowlanych z VAT czy bez VAT

Zmienione od 1 stycznia 2017 r. zasady rozliczania podatku VAT dla usług budowlanych wywołują w praktyce wiele wątpliwości. Główny problem dotyczy zaklasyfikowania danego usługodawcy jako podwykonawcy, bowiem zmieniona ustawa o VAT nie zawiera definicji tego pojęcia. 

Tytułem wyjaśnienia należy dodać, że nowo wprowadzony mechanizm odwrotnego odliczenia podatku VAT ma zastosowanie w przypadku, gdy usługa budowlana świadczona jest przez podwykonawcę. 

Minister finansów w odpowiedzi na interpelację poselską uznał, że ustawa o VAT nie definiuje pojęcia podwykonawcy, lecz dla prawidłowego rozumienia terminu „podwykonawca” wystarczające będzie posłużenie się powszechnym jego znaczeniem wynikającym z wykładni językowej. Zgodnie z definicją zawartą w internetowym wydaniu „Słownika języka polskiego” „podwykonawca – to firma lub osoba wykonująca pracę na zlecenie głównego wykonawcy” (odpowiedź na interpelację nr 8831 w sprawie objęcia usług budowlanych mechanizmem odwróconego obciążenia podatkiem VAT). 

Jednakże wyjaśnienia ministra finansów nie rozwiały wszystkich wątpliwości, bowiem podatnicy dalej nie wiedzą, kiedy powinni stosować mechanizm odwrotnego obciążenia, rozliczając usługi budowlane na gruncie podatku VAT. Jako przykład wskazać można sytuację, gdy podatnik nabywa usługi od generalnego wykonawcy. 

W praktyce często realizacją projektów budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków zajmują się spółki celowe. W ramach realizacji takiego projektu spółka celowa ponosi szereg wydatków z nim związanych, w tym w szczególności koszty nabycia robót budowlanych wymienionych w załączniku nr 14 do ustawy o VAT. Z reguły po zrealizowaniu projektu spółka celowa dokonuje sprzedaży wybudowanych lokali. 

Z reguły spółki celowe zawierają umowy o generalne wykonawstwo na realizację projektu. Pomimo że generalny wykonawca jest głównym i bezpośrednim podmiotem świadczącym usługi budowlane dla spółki, to często podzleca prace innym podmiotom. 

Zachodzi pytanie, czy nabycie usług budowlanych od generalnego wykonawcy podlega nowym zasadom rozliczania podatku VAT, tzn. czy główny wykonawca powinien wystawić fakturę dla spółki celowej z VAT na zasadach ogólnych czy bez VAT na zasadzie odwrotnego obciążenia. 

Od 1 stycznia 2017 r., zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 8 ustawy o VAT, podatnikami są również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne nabywające usługi wymienione w załączniku nr 14 do ustawy (z zastrzeżeniem ust. 1h), jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki: 

a. usługodawcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15, u którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9,

b. usługobiorcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15, zarejestrowany jako podatnik VAT czynny. 

Zgodnie natomiast z art. 17 ust. 2 ww. ustawy – w przypadkach wymienionych w ust. 1 pkt 4, 5, 7 i 8, usługodawca lub dokonujący dostawy towarów nie rozlicza podatku należnego. Jak wynika z art. 17 ust. 1h ustawy o VAT, w przypadku usług wymienionych w poz. 2–48 załącznika nr 14 do ustawy przepis ust. 1 pkt 8 stosuje się, jeżeli usługodawca świadczy te usługi jako podwykonawca. 

Decydujące w rozpatrywanym przypadku będzie uznanie, czy spółka nabywa usługi budowlane od podwykonawcy. Mając na uwadze wyjaśnienia ministra finansów, należałoby stwierdzić, że z podwykonawstwem mamy do czynienia tylko w transakcjach poprzedzających etap świadczenia usług na rzecz generalnego (głównego) wykonawcy. Dla prawidłowego rozumienia terminu „podwykonawca” właściwa jest definicja zawarta w słowniku języka polskiego SJP PWN, zgodnie z którą „podwykonawca” to firma lub osoba wykonująca pracę na zlecenie głównego wykonawcy. 

Zatem nowe zasady rozliczania VAT dotyczą robót budowlanych wykonywanych na rzecz generalnego wykonawcy (ewentualnie na rzecz podwykonawców), ale już nie usług wykonywanych przez samego generalnego wykonawcę. 

Oznacza to, że nabywane od generalnego wykonawcy usługi budowlane powinny być rozliczane dla celów VAT na zasadach ogólnych, w tym przypadku nie znajdzie zastosowania mechanizm odwrotnego obciążenia. Jest to tylko jeden z wielu problemów, z którym od 1 stycznia 2017 r. zmaga się branża budowlana, inne dotyczą m.in. rozliczania podatku VAT przez konsorcjum czy łącznego opodatkowania usług i towarów w ramach usługi kompleksowej.