Pakt migracyjny już jest. Co oznacza dla Polski?

Pakt migracyjny to ogólne określenie dla międzynarodowych porozumień lub polityk dotyczących zarządzania migracją. Jednym z najbardziej znanych i szeroko dyskutowanych przykładów jest Globalny Pakt na rzecz Bezpiecznej, Uporządkowanej i Regularnej Migracji, który został przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) w grudniu 2018 r.

Globalny Pakt Migracyjny ONZ jest pierwszym międzynarodowym porozumieniem kompleksowo regulującym różne aspekty migracji. Jego celem jest stworzenie ram współpracy między państwami w zakresie zarządzania migracją, z uwzględnieniem poszanowania praw człowieka, bezpieczeństwa migrantów oraz promowania legalnych i bezpiecznych ścieżek migracji. Pakt składa się z 23 celów, które obejmują m.in.:

• Gromadzenie i wykorzystywanie dokładnych i rozłącznych danych na potrzeby polityki migracyjnej
• Minimalizowanie niekorzystnych przyczyn i strukturalnych czynników, które zmuszają ludzi do opuszczania swoich krajów pochodzenia
• Zapewnienie, aby wszyscy migranci mieli dowody tożsamości oraz odpowiednie dokumenty
• Wzmocnienie dostępności i elastyczności legalnych szlaków migracyjnych
• Ułatwienie sprawiedliwej i etycznej rekrutacji oraz zapewnienie godziwych warunków pracy dla migrantów
• Zwalczanie przemytu migrantów oraz handlu ludźmi
• Zarządzanie granicami w sposób zintegrowany, bezpieczny i skoordynowany
• Promowanie społecznej integracji i zapewnienie dostępu do podstawowych usług dla migrantów

Pakt migracyjny jest nieobowiązkowy prawnie, co oznacza, że państwa nie są zobowiązane do jego przestrzegania, ale zobowiązują się do współpracy w realizacji jego celów w duchu międzynarodowej solidarności.

Pakt ten wywołał różne reakcje na świecie. Niektóre kraje, w tym Polska, Węgry i Stany Zjednoczone, wycofały się z porozumienia, argumentując, że pakt może ograniczać suwerenność w kwestii polityki migracyjnej. Zwolennicy paktu twierdzą jednak, że stanowi on krok w kierunku bardziej humanitarnego i uporządkowanego zarządzania migracją na poziomie globalnym.

Sprawdź: Dodatkowy dochód

W kontekście regionalnym mogą istnieć również inne pakty migracyjne, takie jak porozumienia między krajami Unii Europejskiej, które dotyczą zarządzania przepływami migracyjnymi, ochrony granic zewnętrznych i rozdzielania obowiązków związanych z przyjmowaniem uchodźców i migrantów.

Pakt migracyjny w 2024 r.

Rada Unii Europejskiej zatwierdziła w maju unijny Pakt o Migracji i Azylu, który wcześniej, 9 kwietnia, został zaakceptowany przez Parlament Europejski. Głosowanie w Brukseli kończy proces legislacyjny, a większość nowych regulacji wejdzie w życie od 2026 r. Polska sprzeciwiła się tym regulacjom, argumentując, że nie uwzględniają one w wystarczającym stopniu specyficznej sytuacji państw graniczących z Białorusią i Rosją, oraz że nie zapewniają odpowiedniej równowagi między odpowiedzialnością a solidarnością.

Nowa wersja paktu migracyjno-azylowego, wypracowana przez przedstawicieli krajów członkowskich Unii Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej, ma na celu zreformowanie unijnej polityki migracyjnej. Pakt utrzymuje zasadę obowiązkowej solidarności z dobrowolną relokacją. Zakłada także znaczne zaostrzenie prawa azylowego, aby zapewnić jednolite traktowanie osób ubiegających się o azyl we wszystkich państwach członkowskich.

Negocjacje międzyinstytucjonalne nad Paktem zakończyły się 20 grudnia 2023 r., tydzień po zaprzysiężeniu obecnego rządu RP. Hiszpańska prezydencja była zobowiązana do uzgodnienia unijnego kształtu paktu o migracji i azylu. Głównymi zwolennikami wprowadzenia nowych, bardziej restrykcyjnych przepisów były kraje południowej Europy, takie jak Włochy i Grecja, które borykają się z napływem nielegalnych migrantów z Afryki, a także Niemcy i Austria, zmagające się z przepełnionymi ośrodkami dla migrantów, oraz Francja, która od lat nie potrafi skutecznie zarządzać polityką migracyjną.

Parlament Europejski zaakceptował Pakt 9 kwietnia, a głosowanie ministrów finansów i gospodarki na posiedzeniu we wtorek w Brukseli zakończyło proces legislacyjny. Większość przepisów ma obowiązywać od 2026 r.

Pakt obejmuje 10 unijnych rozporządzeń dotyczących między innymi kontroli nielegalnych migrantów po ich przybyciu do UE, pobierania danych biometrycznych (w tym obrazów twarzy i odcisków palców), procedur składania i rozpatrywania wniosków o azyl, zasad określania odpowiedzialności poszczególnych państw członkowskich za rozpatrzenie wniosków o azyl oraz współpracy i solidarności między państwami członkowskimi, a także sposobów radzenia sobie z sytuacjami kryzysowymi.

Zobacz: Awaria UPC

Największe kontrowersje budził mechanizm dobrowolnej solidarności, który zakłada relokację co roku co najmniej 30 tysięcy osób. Pakt zakłada, że solidarność będzie obowiązkowa, ale relokacja pozostanie dobrowolna. Państwa członkowskie mogą odmówić przyjęcia migrantów, jeśli wykazują, że same zmagają się z presją migracyjną lub niedawno przyjęły wielu imigrantów. W takich sytuacjach mogą zdecydować o wpłacie do budżetu UE 20 tysięcy euro za każdą nieprzyjętą osobę, aby pomóc innym krajom. W ramach solidarności państwa mogą również pomagać państwom granicznym poprzez wysyłanie sprzętu lub specjalistów, o ile te państwa wyrażą zgodę.

Nowy system kontroli będzie miał na celu odróżnienie osób potrzebujących ochrony międzynarodowej od tych, które jej nie potrzebują. Osoby, których wnioski o azyl mają małe szanse powodzenia, takie jak osoby z Indii, Tunezji czy Turcji, mogą zostać powstrzymane przed wjazdem do UE i zatrzymane na granicy, podobnie jak osoby stanowiące potencjalne zagrożenie dla bezpieczeństwa.