Na czym dziś wyłudza się VAT?

Dyskusja o poziomie luki w VAT co jakiś czas przewija się w mediach i na scenie politycznej. Ostatnim punktem zapalnym był reportaż Superwizjera TVN, w którym dziennikarze pokazali sylwetki osób ściganych przez skarbówkę za wielomilionowe wyłudzenia VAT - były to osoby starsze, schorowane - tzw. "słupy". Ostra debata toczyła się także w sejmie - w dużej mierze była niezbyt związana z realnym problemem związanym z VAT.

- W ciągu pięciu lat wpływy z VAT urosły o ok. 47 proc., licząc z rokiem 2020, to jest — rokiem kryzysu stulecia (sic). Dochody z podatku CIT wzrosły o ponad 54 proc., a z PIT - powyżej 46 proc. - pisał premier Mateusz Morawiecki.

Wyłudzenia VAT. Prawdziwy obraz sytuacji

Czego dotyczy "kłamstwo vatowskie"? Jakie są rzeczywiste problemy polskiego systemu podatkowego? Na te odpowiedzi pytania próbowali dać eksperci Crido i Business Center Club.

Wniosek? Luka VAT rzeczywiście jest mniejsza. Przychody do budżetu w związku z tym są wyższe. Obecnie głównym problemem są wciąż wyłudzenia karuzelowe, czyli fikcyjny obrót towarami między różnymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej i związany z tym proceder wyłudzenia podatku. Poniżej schemat:

Historycznie wyłudzenia karuzelowe pojawiły się w państwach starej Unii. Wraz z tworzeniem przez organy podatkowe narzędzi do ich zwalczania grupy przenosiły się do nowych państw członkowskich - w tym po 2004 roku m.in. do Polski. Obecne zmiejszanie luki w VAT w naszym kraju niekoniecznie musi oznaczać likwidację mafii. Najprawdopodobniej po prostu przenoszą się one do takich państw, jak Rumunia czy Grecja - czyli krajów, które mają znacznie mniej narzędzi do przeciwdziałania wyłudzeniom w podatku VAT.

Wyłudzenia VAT. Gdzie działają mafie?

W Polsce, według powyższych wyliczeń, luka w VAT spadła poniżej 10 proc. Według ekspertów Crido, w 2020 roku mogła ona nieznacznie wzrosnąć względem lat ubiegłych - ale wciąż nie przekroczyła 10 proc. Oznacza to również, że pod względem wartości, luka VAT zaczęła rosnąć - już od 2019 roku. 

Eksperci zwracają uwagę na nową specyfikę wyłudzeń.

- Kiedyś najczęściej wyłudzenia obejmowały konkretne grupy towarów. Były to m.in. stal, paliwa, elektronika, surowce czy artykuły chemiczne. Bardzo szybko wyłudzenia zostały dostrzeżone i powstały narzędzia na poziomie legislacyjnym, które mocno wpłynęły na możliwość działania przestępców - mówi Michał Borowski, minister podatków w Gospodarczym Gabinecie Cieni BCC, partner w Crido.

Dziś wciąż toczą się procesy sądowe związane z wyłudzeniami na powyższych towarach. Praktycznie nie ma jednak nowych przypadków. Dlaczego? - Przez zmiany w prawie przestępcom nie bardzo już opłaca się wyłudzać VAT na tych towarach - dodaje Borowski.

Nie oznacza to, że przedsiębiorcy mogą spać spokojnie. Wręcz przeciwnie. - Dzisiaj przestępcy mogą wykorzystać dowolny produkt. To np. czekolada czy części samochodowe... To poważne niebezpieczeństwo dla uczciwych przedsiębiorców, którzy muszą uważać przy współpracy z każdym kontrahentem - przestrzega Michał Borowski.

Jak nie dać się wkręcić w karuzelę VAT? Przygotowaliśmy specjalny poradnik.

Wyłudzenia VAT. Co nas czeka?

Zdaniem ekspertów walka z wyłudzeniami VAT przypomina wyścig. - On nadal będzie trwał. W ostatnich latach wzrosła skuteczność zapobiegania takim mechanizmom, ale wciąż wiele do życzenia pozostawia ściągalność pieniędzy, które zostały wyłudzone - wynosi około 2 proc. - tłumaczy Roman Namysłowski, partner zarządzający Crido.

Najlepszym rozwiązaniem byłoby podjęcie zdecydowanych działań na poziomie Komisji Europejskiej, które uniemożliwiłyby wykorzystywanie słabości przepisów w krajach członkowskich. Na to jednak musimy poczekać. Eksperci zwracają uwagę, że w najbliższym czasie w Polsce może dojść do dalszego zaostrzenia przepisów. Poprawa skuteczności walki z wyłudzeniami jest bowiem coraz mniejsza. Pomocne mogą okazać się np. nowe rozwiązania, takie jak kasy fiskalne online, ale niewykluczone, że w dalszej perspektywie skarbówka będzie chciała sięgnąć po nowe rozwiązania. Jakie? Nie wiadomo - konkludują eksperci.