Złoty kompas: Jak nawigować po funduszach dla MSP

Aż 30 proc. firm z sektora MSP deklaruje większe wydatki niż jeszcze rok temu. Problem, że nie wiedzą, skąd brać na to środki. Dodatkowo wzrost stóp procentowych zwiększa koszty zaciągania kredytów, co szczególnie dotyka firmy o niższej płynności finansowej. Kluczową rolę w ułatwieniu dostępu do finansowania odgrywają banki oraz instytucje publiczne. Co konkretnie może pomóc przedsiębiorcom MSP?

Usługi leasingowe

Leasing staje się coraz popularniejszym narzędziem finansowania dla MSP, szczególnie w sektorze transportowym i produkcyjnym. Pozwala firmom na bardziej efektywne zarządzanie zasobami finansowymi. Z jednej strony znacząco redukuje początkowe zapotrzebowanie na gotówkę, z drugiej zaś pozwala elastycznie dostosować umowy do specyficznej dla danej branży okresowości przepływów pieniężnych.

O zaletach usług leasingowych opowiada Mateusz Osowski – Manager, Financial Services Audit and Advisory w Forvis Mazars: – Dane publikowane przez Związek Polskiego Leasingu wskazują, że 69 proc. korzystających z leasingu to przedsiębiorstwa z sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, z kolei raporty Komisji Europejskiej wskazują, że dla 62 proc. tych przedsiębiorstw leasing jest kluczowym źródłem finansowania. Podstawowym czynnikiem wpływającym na popularność leasingu jest elastyczność tego źródła finansowania. Leasing pozwala na sfinansowanie rozwoju działalności przy jednoczesnym ograniczeniu początkowych nakładów finansowych, pozwala również na korzystanie z przedmiotu leasingu bez konieczności jego wykupu, co oznacza większą swobodę w zarządzaniu przepływami pieniężnymi.

Jak twierdzi Mateusz Osowski, szczególnie istotna z punktu widzenia ograniczenia początkowych przepływów jest możliwość dostosowania parametrów umowy do wymagań klienta. Obejmuje to zarówno wysokość opłaty początkowej, cenę wykupu po zakończeniu umowy, jak i harmonogram rat, który może zakładać spłaty części kapitałowej w okresach kwartalnych lub w czasie podwyższonej płynności finansowej leasingobiorcy. Proces udzielania finansowania jest krótszy i mniej skomplikowany niż w przypadku kredytu. Wynika to głównie z zagwarantowanego leasingodawcom zabezpieczenia w postaci przedmiotu leasingu. Istotną cechą wpływającą na postrzeganie leasingu są również możliwe do osiągnięcia korzyści podatkowe.

Zarządzanie płynnością finansową

Płynność finansowa pozwala na regulowanie bieżących zobowiązań firmy w stosunku do kontrahentów (za dostarczone usługi i towary), pracowników (terminowe wypłaty) czy płatności do ZUS i US. Wiąże się bezpośrednio ze zdolnością płatniczą, na którą wpływa płynność strukturalna przedsiębiorstwa oraz płynność potencjalna.

O wyjaśnienie tych obu pojęć poprosiliśmy dr hab. Katarzynę Kreczmańską-Gigol, prof. SGH oraz wicedyrektor Instytutu Finansów Kolegium Zarządzania i Finansów Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie: – Płynność strukturalna przedsiębiorstwa to zdolność do szybkiej zamiany mniej płynnych aktywów na najbardziej płynne, czyli środki pieniężne, bez znaczącej utraty wartości tych aktywów. Nieruchomości, maszyny, urządzenia są z zasady mniej płynne niż zasoby majątkowe związane z bieżącą działalnością, czyli aktywa obrotowe. Dotyczy to także produktów, towarów, a nawet produkcji w toku, czyli zapasów. Natomiast płynność potencjalna to zdolność przedsiębiorstwa do szybkiego pozyskania zewnętrznych źródeł finansowania po akceptowalnym koszcie. W praktyce są to krótkoterminowe kredyty bankowe przeznaczone na działalność bieżącą. Typowe źródło finansowania luki płynności to kredyty obrotowe. Płynność potencjalna przedsiębiorstw jest uzależniona od wiarygodności (na którą wpływa historia kredytowa przedsiębiorstwa), wypłacalności (na którą wpływa stopień zadłużenia przedsiębiorstwa), zdolności kredytowej (na którą wpływa wysokość wypracowanego zysku netto lub nadwyżki finansowej, czyli zysku netto i amortyzacji) oraz zdolności zabezpieczeniowej (na którą wpływa możliwość zabezpieczenia potrzebnego przedsiębiorstwu kredytu majątkiem przedsiębiorstwa, bo banki preferują zabezpieczenia rzeczowe).

Jeśli przedsiębiorstwo utraci jednocześnie płynność strukturalną oraz płynność potencjalną, to traci także zdolność płatniczą. Z pomocą może przyjść faktoring. W jaki sposób działa, tłumaczy dr hab. Katarzyna Kreczmańska-Gigol: – Można wyróżnić dwa główne rodzaje faktoringu – faktoring wierzytelnościowy oraz faktoring dłużny. Faktoring wierzytelnościowy polega na tym, że przedsiębiorstwo przelewa, w ramach umowy faktoringowej, swoje należności przysługujące mu w stosunku do klientów, którym udzieliło kredytów kupieckich, na wyspecjalizowaną instytucję faktoringową. Płaci ona przedsiębiorstwu natychmiast za przelane należności i świadczy mu szereg usług związanych z przelewanymi należnościami bądź usług dodatkowych. W efekcie poprawia się płynność strukturalna przedsiębiorstwa, bo należności zamieniają się na środki pieniężne przed terminem ich płatności. Najczęściej nie wzrastają zobowiązania przedsiębiorstwa, czyli nie pogarsza się płynność strukturalna. Z kolei faktoring dłużny polega na spłacie przez instytucję faktoringową zobowiązań przedsiębiorstwa wobec dostawców, wejściu w prawa zaspokojonych wierzycieli i wydłużeniu okresu spłaty zobowiązań przedsiębiorstwu. Prowadzi to do wydłużenia cyklu rotacji zobowiązań handlowych, skrócenia cyklu konwersji gotówki i zmniejszenia w ten sposób luki finansowej. Najważniejszym efektem faktoringu, poza wymienionymi, jest zmniejszenie zapotrzebowania na dodatkowe źródła finansowania bieżącej działalności.

Fundusze unijne i Krajowy Plan Odbudowy

Kolejną możliwością, z której mogą skorzystać przedsiębiorcy, jest Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO). To kompleksowy program wsparcia i wzmocnienia polskiej gospodarki. Ma sprawić, że nasz kraj będzie łatwiej znosić wszelkie kryzysy. W tym roku do Polski wpłynie 67 mld zł z KPO. 27 mld zł już pracuje w polskiej gospodarce, a kolejne 40 mld zł trafi do nas do końca roku. Pieniądze wydatkowane w ramach KPO przeznaczane są na realizację nowych inwestycji w różnych sektorach gospodarki, w tym na innowacje, transformację klimatyczną, środowisko, cyfryzację, edukację, zdrowie, rynek pracy. Dla wielu firm transformacja cyfrowa staje się kluczowym obszarem inwestycji.

– Zawarliśmy już 600 tys. umów. Ich beneficjentami są m.in. przedszkola, mniejsze biznesy, ale też są wśród nich wielkie inwestycje infrastrukturalne. Zakontraktowaliśmy już jedną trzecią grantów, czyli 30 proc. puli grantowej, która jest w KPO. Dokonaliśmy przelewów z PFR na prawie 6,5 mld zł. Do końca roku będzie to kolejne 5 mld zł. W przyszłym roku planujemy zainwestować od 80 do 100 mld zł – poinformowała minister Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz.

W ramach KPO szczególny nacisk położono na wsparcie małych i średnich przedsiębiorstw (MSP), które stanowią kluczowy element polskiej gospodarki, generując blisko połowę krajowego PKB. Sektor ten mocno ucierpiał w wyniku pandemii, dlatego przewidziane wsparcie ma na celu nie tylko pomoc w odbudowie, ale także stworzenie warunków do długoterminowego rozwoju.

Firmy działające w branżach takich jak kultura, turystyka czy gastronomia mogą liczyć na dotacje, które pozwolą na modernizację infrastruktury i dostosowanie do nowych realiów. Wsparcie obejmie ok. 5 tys. przedsiębiorstw z tych sektorów. Inwestycje w przetwórstwo rolno-spożywcze oraz rybołówstwo również zostały ujęte w planie, co pozwoli przedsiębiorstwom na zakup nowoczesnych narzędzi i unowocześnienie procesów produkcyjnych.

Sektor HoReCa może liczyć na fundusze w wysokości ponad 1,2 mld zł., które trafią do co najmniej 2,5 tys. przedsiębiorstw. Środki te są przeznaczane na rozszerzenie oferty, zakup nowego wyposażenia czy modernizację lokali, co może być szczególnie pomocne dla firm borykających się ze spadkiem przychodów w wyniku pandemicznych obostrzeń.

Efektywność energetyczna w przedsiębiorstwach

Średnie i duże przedsiębiorstwa mogą otrzymać dofinansowanie na poprawę efektywności energetycznej budynków oraz procesów wytwórczych i przesyłowych. Wsparcie mogą przeznaczyć także na zwiększenie efektywności energetycznej: systemów obiegu mediów w zakładach, ciągów transportowych oraz systemów pomocniczych, układów odzysku ciepła z procesów przemysłowych, oraz na oświetlenie, instalację urządzeń OZE z magazynami energii, instalację urządzeń do produkcji, magazynowania, transportu wodoru odnawialnego. Termin naboru wniosków trwa do 12 grudnia 2024 r.

Transformacja cyfrowa i zielona energia

KPO przewiduje wsparcie dla trzech tys. przedsiębiorstw, które mogą skorzystać z doradztwa i środków na wdrożenie nowoczesnych rozwiązań technologicznych, w tym oprogramowania i cyfryzacji procesów. Inwestycje te przyczynią się do poprawy efektywności, co z kolei może podnieść konkurencyjność na rynku.

Przedsiębiorcy mogą ubiegać się o dofinansowanie projektów dotyczących rozwoju odnawialnych źródeł energii. Wsparcie przeznaczone jest na dwa typy projektów: budowa, przebudowa, modernizacja i rozbudowa OZE w wytwarzaniu biometanu wraz z przyłączeniem do sieci gazowej, a także budowa lub rozbudowa OZE w zakresie wytwarzania energii elektrycznej i/lub ciepła z biogazu. Termin naboru wniosków trwa także do 12 grudnia 2024 r.

Wymagania dotyczące składania wniosków

Przedsiębiorcy, którzy chcą ubiegać się o dotacje z KPO, muszą spełnić kilka podstawowych wymagań. Dotacje będą przyznawane firmom, które w latach 2020-2021 odnotowały spadek obrotów o co najmniej 30 proc. w porównaniu z rokiem poprzednim. Ważne jest również to, aby realizacja inwestycji nie trwała dłużej niż 12 miesięcy i zakończyła się przed 31 stycznia 2026 r.

Bezzwrotne dotacje będą dostępne dla przedsiębiorstw z całej Polski, co zapewnia równość dostępu zarówno dla firm z terenów miejskich, jak i wiejskich. Program zakłada też, że inwestycje wspierające transformację cyfrową, ekologiczną i modernizację infrastruktury przyniosą korzyści nie tylko firmom, ale też całej gospodarce, poprzez tworzenie nowych miejsc pracy i wzmocnienie łańcuchów dostaw.

Więcej bieżących informacji o funduszach europejskich i KPO jest na stronie internetowej funduszeeuropejskie.gov.pl.

Kredyty z gwarancjami BGK – wsparcie dla nowoczesnych inwestycji

Przedsiębiorcy, którzy poszukują finansowania na innowacyjne inwestycje, mogą skorzystać także z produktów gwarancyjnych Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK) oferowanych za pośrednictwem banków kredytujących. Kredyty z gwarancją BGK są udzielane na korzystnych warunkach, co otwiera przed przedsiębiorcami nowe możliwości rozwoju, a bankom pozwalają na bezpieczne udzielanie kredytów – nawet w przypadku bardziej ryzykownych przedsięwzięć.

Inwestycje, zwłaszcza te innowacyjne, mogą wiązać się z wysokim ryzykiem niewykonania projektu. – Tutaj z pomocą przychodzą instrumenty gwarancyjne BGK, które znacząco zmniejszają ryzyko kredytowe banków, a jednocześnie ułatwiają przedsiębiorcom dostęp do kredytów, które oferowane są na lepszych warunkach – mówi Mateusz Olszak, dyrektor Departamentu Gwarancji i Poręczeń w Banku Gospodarstwa Krajowego. – Kluczowym czynnikiem wpływającym na przyznanie kredytu z gwarancją BGK jest zdolność kredytowa firmy, a sama gwarancja działa jako zabezpieczenie części kredytu, co pozwala na finansowanie bardziej ryzykownych projektów. Jedną z najważniejszych zalet instrumentów gwarancyjnych BGK jest ich efektywność w mobilizowaniu kapitału prywatnego. Dzięki tzw. dźwigni finansowej jedna złotówka środków publicznych zaangażowana w system gwarancji może wygenerować od kilku do nawet kilkunastu złotych finansowania prywatnego. Przejęcie przez BGK części ryzyka związanego z kredytem motywuje banki i inne instytucje finansowe do udzielania kredytów także na bardziej ryzykowne projekty, co stymuluje rozwój gospodarczy – tłumaczy.

Poza tym BGK umożliwia również zabezpieczenie kredytu gwarancją BGK wraz z możliwością uzyskania dotacji na częściową spłatę odsetek kredytu lub części kapitału kredytu. Połączenie gwarancji i dotacji redukuje poziom zadłużenia dzięki dopłatom do kapitału lub odsetek, a firmy mogą realizować bardziej ambitne projekty inwestycyjne.

Dodatkowo BGK zabezpiecza także finansowanie programów gwarancyjnych. W tym celu dywersyfikuje źródła finansowania działalności gwarancyjnej i sięga nie tylko po środki budżetowe, ale również w dużej mierze korzysta ze środków unijnych (Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki, Program InvestEU, Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej). Oferta ta przewiduje m.in. bezpłatne gwarancje, które zabezpieczają do 80 proc. kwoty kredytu i umożliwiają uzyskanie dotacji na częściową spłatę kapitału kredytu lub części odsetek.

Jak widać, przedsiębiorcy z sektora MSP mają do wyboru różne formy wsparcia finansowego, które mogą pomóc im w trudnych czasach. Opisaliśmy tylko kilka z nich, ale za to te najbardziej popularne. W zależności od swojej sytuacji firmy mogą skorzystać z leasingu, który pozwala na inwestowanie bez dużych początkowych kosztów, albo z faktoringu, który poprawia płynność, zamieniając należności na gotówkę. Poza tym przedsiębiorcy mają dostęp do funduszy unijnych z Krajowego Planu Odbudowy oraz kredytów z gwarancjami BGK, co ułatwia finansowanie nowych, często ryzykownych projektów.

Monika Dąbkowska, odpowiedzialna za rozwój produktów i procesów w PKO Leasing

InvestEU to program Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego mający na celu zwiększenie dostępu do finansowania dla firm z sektora MSP. To największy projekt wspierania biznesu w UE. Kierowany jest m.in. do przedsiębiorstw, które z powodu niewystarczających zabezpieczeń mogą mieć utrudniony dostęp do finansowania zewnętrznego.

Jako PKO Leasing podpisaliśmy z EFI jedną z największych w Europie umów gwarancyjnych – na lata 2024–2025 uruchomiliśmy 2 mld zł budżetu. Udzieliliśmy już ponad 500 mln zł finansowania w ramach czterech dostępnych u nas produktów InvestEU. Najwięcej środków trafia na inwestycje w maszyny. Duży udział mają także panele fotowoltaiczne.

Program InvestEU w podstawowej formie skierowany jest do firm zatrudniających do 250 pracowników. Gwarancje dotyczą finansowania maszyn i urządzeń oraz transportu ciężkiego o niskiej emisji dwutlenku węgla. Wśród pozostałych produktów w programie znajduje się również m.in. InvestEU OZE. Dotyczy inwestycji w fotowoltaikę, wiatraki, magazyny energii i inne urządzenia, których instalacja wspiera transformację energetyczną firm i sprzyja spełnianiu unijnych celów klimatycznych.

Bezpłatne dla klientów gwarancje polegają na tym, że firmy leasingowe otrzymują od EFI zabezpieczenie pokrycia ryzyka spłaty 50–70 proc. udzielonego finansowania. W przypadku OZE gwarancja to zawsze 70 proc. Proces wnioskowania o finansowanie jest standardowy, nie są wymagane żadne dodatkowe dokumenty. Górna wartość finansowania wynosi 32 mln zł dla jednej firmy.