Biznes bez rejestracji

Działalność nierejestrowa ma jedno podstawowe ograniczenie: 

prowadzące ją osoby nie mogą w żadnym miesiącu osiągnąć przychodu przekraczającego 50 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2020 r. ta najniższa płaca wynosi 2600 zł, zatem w tymże roku miesięczny przychód z działalności nierejestrowej nie może być wyższy niż 1300 zł. Mowa tu o tzw. przychodzie należnym. Co to oznacza? Otóż będą to wszystkie kwoty, które nam się w danym miesiącu „należą”, nawet jeśli nie zostały w tym czasie zapłacone. Innymi słowy, jeśli np. w lutym 2020 r. sprzedamy coś za 300 zł, ale zapłatę za to otrzymamy dopiero w marcu 2020 r., to mimo to kwotę 300 zł zaliczamy do przychodu lutowego. 

Firmy nie trzeba rejestrować, gdy:

→ prowadzący działalność jest osobą fizyczną i nie przekracza w miesiącu określonego progu przychodu (50 proc. płacy minimalnej)

→ nie wykonywał działalności gospodarczej w ciągu ostatnich 60 miesięcy (z wyjątkiem osób, których wpis został wykreślony przed 30 kwietnia 2017 r.)

Działalność nierejestrowa nie jest jednak możliwa, gdy do prowadzenia biznesu wymagana jest koncesja, zezwolenie lub wpis do rejestru działalności regulowanej. Nie może być też wykonywana w ramach spółki cywilnej.

Są także rodzaje działalności, których w ogóle nie trzeba rejestrować. Według obowiązujących przepisów należą do nich:

→ agroturystyka prowadzona przez rolników

→ produkcja wina

→ rolniczy handel detaliczny

Koszty tylko w rocznym PIT

Należy także pamiętać, że skoro mowa jest o przychodzie, dla ustalenia miesięcznego progu kwotowego nie będą miały znaczenia koszty, jakie w tym czasie ponieśliśmy, aby go uzyskać. Gdybyśmy je bowiem uwzględnili, mielibyśmy do czynienia z dochodem, a nie z przychodem (przychód minus poniesione koszty = dochód). Koszty uzyskania przychodu będą natomiast miały znaczenie przy rocznym zeznaniu podatkowym, na potrzeby wyliczenia podatku dochodowego z działalności nierejestrowej. Prowadząc bowiem taką działalność, nie musimy co prawda odprowadzać co miesiąc zaliczek na podatek, ale w rocznym PIT mamy obowiązek rozliczyć się z niej z fiskusem. Zarobki z działalności nierejestrowej są opodatkowane według skali podatkowej. Uwzględniamy je, razem z poniesionymi kosztami uzyskania przychodu (udokumentowanymi dowodami zakupów), w rocznym zeznaniu podatkowym PIT-36, w rubryce „działalność nierejestrowa”.

Zapomnij o składkach ZUS

Jedną z korzyści działalności nierejestrowej jest brak obowiązku opłacania składek ZUS (ubezpieczenia społeczne) oraz składki zdrowotnej. Prowadzący zarejestrowaną działalność gospodarczą muszą bowiem opłacać takie składki w formie ryczałtu nawet w tych miesiącach, w których nie zarabiają (z wyjątkiem przedsiębiorców, którzy dopiero rozpoczęli działalność i przez pierwsze pół roku są zwolnieni z opłacania ZUS). 

Brak konieczności zgłoszenia firmy w CEiDG nie oznacza, że osoba prowadząca działalność nierejestrową nie ma żadnych związanych z nią obowiązków. Jednym z nich jest prowadzenie uproszczonej ewidencji sprzedaży, która pozwala w łatwy sposób kontrolować, czy nie został przekroczony miesięczny próg kwotowy. Przepisy nie określają, co dokładnie miałoby się w niej pojawić. Jakie zatem informacje należałoby w niej zawrzeć? Z pewnością numer porządkowy transakcji, datę sprzedaży, kwotę sprzedaży (czyli przychód należny) i wartość sprzedaży narastająco. 

Należy pamiętać, że ewidencja polega na podsumowaniu przychodu należnego z danego dnia. Oznacza to, że przychód uzyskany na przykład 4 lutego powinien zostać koniecznie uwzględniony w ewidencji przed sprzedażą 5 lutego. Co istotne, do przychodu nie zalicza się wartości towarów, które po sprzedaży zostały zwrócone.

Faktura tylko na życzenie

Prowadzący działalność nierejestrową nie musi także wystawiać faktur czy rachunków. Wyjątkiem będzie sytuacja, w której o taki dokument sprzedaży upomni się jego klient i zrobi to w określonym czasie – w ciągu trzech miesięcy od dokonania sprzedaży. Będzie to jednak tzw. faktura uproszczona zawierająca mniej danych niż standardowa.

Informacje, które powinny znaleźć się na fakturze uproszczonej:

→ data wystawienia

→ numer faktury

→ imię i nazwisko/nazwa sprzedającego i nabywcy oraz ich adresy

→ rodzaj towaru lub usługi 

→ liczba towarów lub zakres usług

→ cena towaru lub usługi

→ kwota należności ogółem

Bez VAT i kasy fiskalnej, ale…

Zwolnienie z VAT to kolejny przywilej osób prowadzących działalność nierejestrową, będący efektem niskich z założenia przychodów. Należy jednak mieć na uwadze, że ustawa o podatku od towarów i usług przewiduje w tej kwestii wyjątki, które dotyczą także działalności nierejestrowej. Są bowiem pewne rodzaje działalności, które – niezależnie od osiąganej sprzedaży – wymagają od osób je prowadzących rejestracji jako podatnik VAT. Dotyczy to m.in. usług doradztwa, usług prawniczych czy dostawy towarów obłożonych akcyzą. 

Podobnie jest w przypadku kasy fiskalnej. Generalnie przepisy przewidują, że przy rocznym obrocie nieprzekraczającym 20 tys. zł nie trzeba z niej korzystać, ale i tutaj są wyjątki. Wybrane rodzaje działalności – np. usługi kosmetyczne, fryzjerskie, cateringowe czy związane z mechaniką samochodową – zmuszają do używania kasy fiskalnej nawet wtedy, gdy obroty mieszczą się we wspomnianym limicie.

Wymienione wyjątki dotyczące VAT i kasy fiskalnej powodują także obowiązek uzyskania numeru NIP. Standardowo bowiem osoby prowadzące działalność nierejestrową nie muszą występować o nadanie tego numeru. Jeśli jednak ze względu na rodzaj działalności są zobowiązane do rejestracji jako podatnik VAT lub korzystania z kasy fiskalnej, muszą wystąpić o nadanie NIP.

I jeszcze jedna ważna kwestia: choć formalnie osoba prowadząca działalność nierejestrową nie jest przedsiębiorcą, jest zobowiązana, w myśl przepisów Kodeksu cywilnego, do respektowania praw konsumentów. Dotyczy to m.in. informowania klientów o możliwości odstąpienia przez nich w ciągu 14 dni od umowy zawieranej na odległość (będzie to miało zastosowanie w przypadku sprzedaży internetowej) oraz przyjmowania ewentualnych reklamacji.

Gdy przekroczymy przychód

W takiej sytuacji nie mamy innego wyjścia – w tym momencie stajemy się przedsiębiorcą i musimy zarejestrować firmę w CEiDG. Działalność nierejestrowa zamienia się w gospodarczą w dniu, w którym został przekroczony próg przychodu, ale na rejestrację mamy czas przez kolejne siedem dni. Przez pół roku od zgłoszenia firmy do ewidencji działalności gospodarczej nie musimy jeszcze płacić składek ZUS – obejmuje nas bowiem zwolnienie przysługujące początkującym przedsiębiorcom. 

Czy działalność nierejestrowa rzeczywiście pozwala postawić pierwsze kroki w biznesie? Z pewnością ułatwia życie – ze względu na znacznie ograniczone obowiązki administracyjne czy podatkowe – osobom, które działają w mikroskali. Z drugiej jednak strony, ze względu na bardzo niski próg kwotowy – stanowiący przecież zaledwie połowę minimalnego wynagrodzenia – będzie w wielu przypadkach opłacalna jedynie dla osób, które chcą po prostu „dorobić” do pensji.

---

Eksperci dawnego Ministerstwa Rozwoju uczulali, że „wprowadzenie działalności nierejestrowej nie oznacza, że każdy kto zarobi więcej, niż wynosi połowa minimalnego wynagrodzenia, na przykład na podstawie jednorazowej umowy, staje się automatycznie przedsiębiorcą”. Podkreślali, że dla działalności gospodarczej muszą być bowiem spełnione dodatkowo następujące przesłanki: działalność jest wykonywana we własnym imieniu, w sposób ciągły i ma zorganizowany charakter. Eksperci ministerstwa ujmowali to następująco: prawo przedsiębiorców wprowadza zasadę, że do progu przychodu nawet działalność spełniająca wspomniane przesłanki nie będzie automatycznie uznawana za działalność gospodarczą. Nie można jednak wnioskować w drugą stronę, czyli że każdy przychód powyżej połowy minimalnego wynagrodzenia czyni z osoby prowadzącej daną działalność przedsiębiorcę.

Źródło: Ministerstwo Rozwoju