Raport Franczyza. Ustawa coraz bliżej

Franczyza spodobała się polskim przedsiębiorcom. Według szacunków (dokładnych danych brakuje) działalność na podstawie tego modelu biznesowego prowadzi nawet 0,5 mln osób w naszym kraju. Aktywnie w Polsce działa nawet 1300 sieci franczyzowych. Jednocześnie jest to dziedzina praktycznie całkowicie pozbawiona regulacji prawnych. Teraz jest to po prostu umowa pomiędzy dwoma przedsiębiorcami, jej treść niemal dowolna. W praktyce oznacza to, że na rynku działają firmy, które na franczyzobiorców przerzucają olbrzymią (zdecydowanie nieproporcjonalną) odpowiedzialność. Często kończy się to tragicznie – upadłościami firm, dramatami rodzin.

Pomysł na zmiany

O uregulowaniu tego rynku mówiło się od lat, ale w praktyce niewiele się robiło. Dlaczego? Głównie ze względu na skalę zjawiska oraz olbrzymie zróżnicowanie modeli franczyzowych. Bo franczyzą jest zarówno prowadzenie restauracji pod szyldem McDonald’s (ze ściśle narzuconym cennikiem, miejscem prowadzenia biznesu oraz identyfikacją wizualną), jak i prowadzenie warsztatów samochodowych (praktycznie przekazanie wsparcia technicznego, szkoleń i identyfikacji wizualnej) czy nawet sklepów spożywczych typu Lewiatan (gdzie obok szyldu i gazetki mamy niemal całkowitą dowolność w prowadzeniu firmy). Jak te wszystkie zróżnicowane pomysły na biznes porównać, znaleźć wspólny mianownik, wyprowadzić na prostą?

Odpowiedzi znalazł dr hab. Rafał Adamus z Uniwersytetu Opolskiego. W 2020 r. przygotował specjalny raport na zlecenie Ministerstwa Sprawiedliwości „Faktyczna nierówność stron umowy franczyzy w Polsce”, w którym nie tylko zdiagnozował największe problemy dotyczące rynku franczyzy, ale także zweryfikował modele franczyzowe w innych krajach i przedstawił własny projekt ustawy, która miała na celu uregulowanie tego biznesu. – Przedstawiona poniżej propozycja regulacji umowy franczyzy zakłada wyważenie interesów obu stron kontraktu. Jednocześnie zaproponowano rozwiązania prawne mające na celu ograniczenie dostrzeżonych dysfunkcji – napisał prof. Adamus.

Co postulował? Uregulowanie franczyzy na podstawie Kodeksu cywilnego, „przedkontraktową” ochronę franczyzobiorców, gwarancje zapobiegania nadużyciom przy wykonywaniu kontraktu przez organizatora sieci, ograniczenie dowolności w kształtowaniu umowy franczyzy z uwagi na cele ochrony konkurencji czy też określanie w umowie dokładnej kwoty nakładów, jakie musi ponieść franczyzobiorca. Największe kontrowersje wywołała jednak propozycja likwidacji weksli jako zabezpieczenia umowy franczyzowej. Obecnie franczyzodawcy wymagają podpisania przez franczyzobiorców takich dokumentów w celu np. możliwości rozliczenia strat poniesionych przez franczyzobiorcę. Według prof. Adamusa zabezpieczenie zobowiązań z umowy franczyzy nie powinno nastąpić przez wykreowanie abstrakcyjnego stosunku prawnego.

W ślad za raportem ministerstwo rozpoczęło prace nad własnym projektem ustawy regulującej ten rynek. Ta została zaprezentowana w 2021 r. Wśród pozytywów wymienić można konieczność dokładnego sprawdzenia modelu biznesowego franczyzy przez franczyzodawców, udostępnienie przez nich pełnego prospektu informacyjnego na temat biznesu (i to co najmniej na 14 dni przed podpisaniem umowy). Ustawa wprowadzała także definicję franczyzy.

Zdaniem przedstawicieli instytucji działających na rynku projekt ma jednak poważne wady. To m.in. możliwość wypowiedzenia umowy przez franczyzodawcę tylko w ośmiu przypadkach: franczyzobiorca nie podjął działalności gospodarczej otrzymał zakaz prowadzenia na mocy orzeczenia sądu utracił zdolność do czynności prawnych rażąco naruszył istotne porozumienia umowy zalega z zapłatą wynagrodzenia za dwa pełne okresy płatności na rzecz organizatora sieci została ogłoszona upadłość franczyzobiorcy zachowanie franczyzobiorcy w sposób rażący i uporczywy naruszające prawo inne ważne przyczyny określone w umowie. W ustawie zapisano także konkretne terminy związane z okresem wypowiedzenia zarówno ze strony franczyzodawcy, jak i franczyzobiorcy.

Krok ze strony firm

W odróżnieniu od problemu kredytów frankowych, ignorowanych przez lata przez banki, firmy działające na rynku franczyzy podjęły działania mające na celu samoregulację tej dziedziny. Prace nad Kodeksem dobrych praktyk dla rynku franczyzy wspierał m.in. Adam Abramowicz, rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorstw.

Ostatecznie dokument został przyjęty w lipcu 2021 r. Z kontrowersjami, bo ostatecznie Kodeksu rzecznik MSP nie poparł. Dlaczego? – Rzecznik MSP wciąż uważa, że najlepszym rozwiązaniem byłoby stworzenie odpowiednich rozwiązań samoregulacyjnych. Muszą być one jednak akceptowalne dla wszystkich stron. Zaproponowany przez środowisko franczyzodawców Kodeks franczyzy tego nie gwarantuje. Jeśli konsens nie zostanie osiągnięty, wydaje się, że niezbędne będzie uregulowanie tej kwestii ustawą – tłumaczył Abramowicz.

Jego zdaniem głównym problemem kodeksu jest to, że nie zawiera zapisu o okresie wypowiedzenia. Według rzecznika MSP powinien on wynosić trzy miesiące dla franczyzobiorcy i sześć miesięcy dla franczyzodawcy. To kluczowe zagadnienie w kontekście ochrony franczyzobiorców przed „dramatami osobistymi i rodzinnymi”. Z kodeksem jest jeszcze inny problem. Do tej pory podpisało go zaledwie 19 firm i instytucji. To z jednej strony duzi franczyzodawcy (np. Żabka, Lewiatan, Grupa Muszkieterów czy Stava), ale z drugiej to tylko 19 organizacji spośród 1300 na rynku.

Jednak ustawa

Temat ustawy powrócił w 2022 r. Jednym z powodów było to, że kodeks ma charakter samoregulujący i nic poza tym. Nie narzuca sygnatariuszom konkretnych rozwiązań, tylko przekazuje, jak powinny wyglądać „dobre praktyki na rynku”. Na jego podstawie franczyzobiorcy realnie nie mają żadnych dodatkowych uprawnień – wciąż podstawą pozostaje umowa franczyzowa praktycznie nieuregulowana w polskim prawie.

Ministerstwo Sprawiedliwości oficjalnie poinformowało o rozpoczęciu konsultacji społecznych wokół projektu ustawy zaprezentowanej w 2020 r. Według doniesień medialnych konsultacje miałyby się zacząć w marcu, ale na przesłane przez naszą redakcję pytania dotyczące tego, czy rzeczywiście się rozpoczęły (albo czy ministerstwo ma taki zamiar) ministerstwo do momentu oddania niniejszego numeru do druku nie odpowiedziało.

Jak nie zawieść oczekiwań

Na razie brakuje dokładnego raportu, jak branża franczyzowa przetrwała pandemię. Głosy są różne. Sylwester Cacek, twórca sieci Sphinx, podczas Europejskiego Kongresu Gospodarczego twierdził, że mimo olbrzymiej skali wyzwania, jakim była pandemia, żaden lokal franczyzowy sieci nie został zamknięty. Ale też pandemia nie doprowadziła do zwiększonego zainteresowania otwieraniem placówek franczyzowych. Większość sieci gastronomicznych wstrzymała się z jakimkolwiek rozwojem (co oczywiste). W innych branżach aktywność franczyzodawców również jest trudna.

Przyczyny? Każda franczyza niezależnie od przyjętego modelu opiera się na wymianie. Franczyzodawca przekazuje szyld (a co za tym idzie np. większą rozpoznawalność), know-how – czyli praktyczną wiedzę oraz np. preferencyjne warunki (zakupowe czy dostęp do systemów informatycznych), w zamian za co franczyzodawca płaci określoną stawkę, ale jednocześnie odpowiada za bieżącą pracę operacyjną.

A warunki prowadzenia biznesu w Polsce są coraz trudniejsze. Liczne zmiany w prawie (na czele z Polskim Ładem) mocno uderzają w przedsiębiorczość. Przykładowo, od grudnia w Polsce zlikwidowano kilkadziesiąt tysięcy działalności gospodarczych. To zdecydowanie więcej niż średnia za ten okres w poprzednich latach. Franczyzobiorcy obawiają się także kwestii pozyskania pracowników. Bezrobocie w Polsce wynosi 5,5 proc. według polskiej metodologii i zaledwie 2,8 proc. według metodologii unijnej (czyli liczby osób bez pracy i aktywnie tej pracy poszukujący). Co za tym idzie chęć otwierania biznesów – niezależnie czy własnych czy franczyzowych – jest ograniczona.

Na tym tle wprowadzanie nowych regulacji jest co najmniej ryzykowne. Bo z jednej strony w ten sposób można zwiększyć poziom bezpieczeństwa umów franczyzowych, ale z drugiej mocno ograniczyć ich atrakcyjność z perspektywy firm, które je oferują. A to z kolei uniemożliwiło rozwój osób, które mimo wszystkich wad, chciałyby otworzyć własną działalność franczyzową.

Ubezpieczenia dla franczyzobiorców

W 2021 r. TUW PZUW wprowadził do oferty specjalne ubezpieczenie od ryzyka biznesowego dla drobnych przedsiębiorców i franczyzobiorców. Pierwszym beneficjentem tego projektu byli franczyzobiorcy sieci Żabka. Założeniem ubezpieczenia jest zabezpieczenie wszystkich należności organizatorowi franczyzy. Oznacza to, że za określoną, regularną stawkę, franczyzobiorca nie musi obawiać się np. ryzyka utraty własnego majątku, w przypadku niepowodzenia biznesu. Jak deklarowali przedstawiciele TUW PZUW, warunki ubezpieczenia mogą być elastyczne w przypadku współpracy z innymi partnerami. - Trwają rozmowy z kolejnymi dużymi sieciami franczyzodawców. Zainteresowanie z ich strony jest duże - informują.

Najważniejsze postanowienia Kodeksu Dobrych Praktyk

- zakaz wprowadzania w błąd franczyzobiorcy

- poufność informacji o kandydacie na franczyzobiorcę

- obowiązek poinformowania o istotnych okolicznościach współpracy, w tym warunków umowy franczyzowej

- informacje, które powinny znaleźć się w umowie franczyzowej, m.in. precyzyjne określenie praw i obowiązków stron, wysokość nakładów, które musi ponieść franczyzobiorca, określenie czy franczyzobiorca może prowadzić inną działalność itd.

- kary umowne muszą być proporcjonalne do wysokości naruszeń

- ustalenie terminów wypowiedzenia musi być proporcjonalne do długości trwania umowy

---

Komfort - twój sposób na sukces w biznesie!

Fragment powstał we współpracy z partnerem

Sklepy KOMFORT S.A. to polska firma z tradycją działająca na rynku od 1992 r., będąca liderem w branży podłóg. Marka łączy wieloletnie doświadczenie rynkowe z najlepszymi europejskimi trendami pod względem produktów i formatu sklepu. Dziś jej oferta obejmuje nie tylko starannie dobraną kolekcję paneli podłogowych, podłóg drewnianych, wykładzin i dywanów, ale także drzwi oraz pełny asortyment do łazienek oraz kuchni, a ostatnio poszerzyła się o kolekcję mebli, artykuły dekoracyjne i oświetlenie.

– W ostatnim czasie wypracowaliśmy finalny model sklepu, który ma być wygodnym miejscem do zaplanowania remontu. W dobie wiecznie brakującego czasu dajemy klientom komfortowe wsparcie od etapu inspiracji poprzez doradztwo i projektowanie aż po wykonanie montażu pod klucz – opowiada Wojciech Doniec, Dyrektor Operacyjny firmy.

KOMFORT to nie tylko salony wykończenia wnętrz oferujące szeroki asortyment, ale również stabilny partner biznesowy. Sieć punktów sprzedaży to 160 salonów z czego aż 62 to sklepy franczyzowe. – Wraz z poszerzeniem asortymentu cały czas rozwijamy nasz koncept franczyzowy, który cieszy się dużym zainteresowaniem i świetnie się sprawdza w mniejszych miejscowościach liczących 20–80 tys. mieszkańców. Tam także chcemy trafić do naszych klientów z szerszą – bogatszą o kuchnie czy łazienki – ofertą – podkreśla Marta Parafińska, Menedżer ds. Franczyzy KOMFORT.

Bezpieczeństwo biznesowe modelu franczyzy depozytowej KOMFORT zapewnia niska opłata licencyjna zaczynająca się od 80 tys. zł netto, brak zaangażowania środków finansowych franczyzobiorców w zakup towarów oraz doświadczenie i know-how franczyzodawcy. KOMFORT zapewnia gotowy salon sprzedaży, infrastrukturę techniczno-informatyczną, zatowarowanie sklepu, szkolenia personelu, opiekę przedstawicieli KOMFORT przez cały okres trwania umowy oraz nieodpłatne materiały reklamowe i promocyjne.

KOMFORT od swoich franczyzobiorców oczekuje przede wszystkim identyfikacji z marką, doświadczenia i zaangażowania w prowadzenie biznesu. Znajomość branży wykończenia wnętrz stanowi dodatkowy atut. Franczyzobiorcy natomiast zapewniają lokal o powierzchni 450–600 mkw. oraz zatrudniają personel.

– Naszym franczyzobiorcom udzielamy pełnego wsparcia technicznego, operacyjnego, marketingowego oraz opiekę przedstawicieli regionalnych od momentu podpisania umowy przez cały okres jej obowiązywania. Wspólnie tworzymy sieć KOMFORT – podsumowuje Marta Parafińska.