Urlop bezpłatny w 2024 r. a kwestie ZUS

Urlop bezpłatny jest możliwy niezależnie od przysługującej liczby dni urlopowych w danym roku. Możesz go wykorzystać na różne cele, takie jak dłuższe wakacje, podnoszenie kwalifikacji, a nawet na pracę w innej firmie. Podczas tego urlopu nie otrzymujesz wynagrodzenia, ale ważne jest dla ciebie, aby po jego zakończeniu wrócić na to samo stanowisko — z tą samą pensją.

Definicja urlopu bezpłatnego według Kodeksu pracy

Urlop bezpłatny to okres, w którym zawieszane jest świadczenie pracy, co oznacza, że w tym czasie nie pracujesz ani nie zarabiasz. Pracodawca nie płaci zaś składek na ubezpieczenia społeczne. Jest to ściśle regulowane prawem, a jego zasady są jasne i precyzyjne.

Prawo określa:

• przesłanki do udzielenia urlopu,
• sytuacje, kiedy jego udzielenie jest niemożliwe,
• konsekwencje wynikające z korzystania z urlopu bezpłatnego.
• Podstawy prawne dotyczące urlopu bezpłatnego znajdują się w art. 174 Kodeksu pracy.

Art. 174. Udzielanie urlopu bezpłatnego

1. Na pisemny wniosek pracownika pracodawca może udzielić mu urlopu bezpłatnego.
2. Okres urlopu bezpłatnego nie wlicza się do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
3. Przy udzielaniu urlopu bezpłatnego dłuższego niż 3 miesiące, strony mogą przewidzieć możliwość odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn.
4. Przepisów § 2 i 3 nie stosuje się w przypadkach określonych odrębnymi przepisami.

Art. 174a. Urlop bezpłatny na czas pracy u innego pracodawcy

1. Za zgodą pracownika, wyrażoną na piśmie, pracodawca może udzielić urlopu bezpłatnego na pracę u innego pracodawcy przez okres ustalony w porozumieniu między pracodawcami.
2. Okres takiego urlopu wlicza się do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy.

Ten fragment Kodeksu Pracy wyznacza Twoje prawa i obowiązki dotyczące urlopu bezpłatnego. Nowelizacja Kodeksu pracy z kwietnia 2023 roku wprowadziła z kolei dwa nowe rodzaje urlopów:

1. Urlop z powodu siły wyższej (2 dni lub 16 godzin rocznie), za który otrzymasz połowę wynagrodzenia.
2. Dodatkowe 5 dni bezpłatnego urlopu opiekuńczego.

Kto może skorzystać z urlopu bezpłatnego?

Każdy pracownik zatrudniony na umowę o pracę ma prawo do urlopu bezpłatnego, niezależnie od rodzaju umowy (na czas określony czy nieokreślony). Wniosek można złożyć nawet pierwszego dnia pracy. Udzielenie urlopu odbywa się na podstawie wniosku pracownika, pracodawca nie może jednostronnie wysłać pracownika na taki urlop.

Ile dni urlopu bezpłatnego można wziąć?

Prawo nie określa minimalnego ani maksymalnego okresu trwania urlopu bezpłatnego. Może on trwać od kilku dni do kilku lat, w zależności od ustaleń między pracownikiem a pracodawcą. Pracodawca może odmówić udzielenia urlopu bezpłatnego. Okres trwania ustala się indywidualnie – pracownik może wnioskować o 12 miesięcy, a pracodawca może zaproponować np. 3 miesiące.

W przypadku urlopu dłuższego niż 3 miesiące, pracodawca może, ale nie musi, zastrzec sobie możliwość odwołania pracownika z ważnych przyczyn. Bez takiej klauzuli odwołanie pracownika z urlopu bez jego zgody jest niemożliwe.

Urlop bezpłatny a ubezpieczenie z ZUS i emerytura

Podczas urlopu bezpłatnego pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia, co oznacza, że pracodawca nie odprowadza składek ZUS. Po 30 dniach od rozpoczęcia urlopu pracownik traci:

• ubezpieczenie zdrowotne,
• prawo do zasiłku chorobowego, opiekuńczego i macierzyńskiego,
• prawo do świadczenia rehabilitacyjnego.

Bez tych ubezpieczeń wizyta u państwowego lekarza nie będzie możliwa. Pracodawca nie opłaca też składki emerytalnej, co oznacza, że czas urlopu bezpłatnego nie wlicza się do stażu pracy potrzebnego do obliczenia emerytury.