Innowacyjnie w stronę gospodarki o obiegu zamkniętym

Brakuje jednak jeszcze jednego, bardzo ważnego elementu – reformy rozszerzonej odpowiedzialności producenta dla opakowań. Nasz kraj ma opóźnienia we wdrażaniu  unijnych przepisów w tym zakresie, jednak biznes podejmuje różne inicjatywy, które mogą przybliżyć nas do stworzenia bardziej efektywnego systemu gospodarowania odpadami.

Co roku na światowy rynek trafiają miliony ton opakowań z tworzyw sztucznych, ale tylko 2 proc. z nich poddawanych jest recyklingowi. Aby chronić środowisko, a jednocześnie zmotywować biznes do działań, Unia Europejska stawia cel stworzenia gospodarki opartej na obiegu zamkniętym do 2050 r. Czy Polska go osiągnie? Nowe kierownictwo resortu klimatu dziedziczy w tej materii pewne opóźnienia, dlatego konieczne jest jak najszybsze wprowadzenie przepisów dotyczących rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP) dla opakowań oraz rozwoju systemów wykorzystujących opakowania wielorazowego użytku.

GOZ przyspiesza

Budowa gospodarki opartej na obiegu zamkniętym w Polsce będzie przyspieszać. Na horyzoncie pojawia się bowiem unijne rozporządzenie PPWR (Packaging and Packaging Waste Regulation) dla opakowań i odpadów opakowaniowych. Budzi ono emocje, bo wprowadza zmiany nie tylko dla producentów, ale właściwie wszystkich uczestników łańcucha wartości. Są one jednak potrzebne. Unia Europejska chce wprowadzić nowe przepisy, bo nie jest w pełni zadowolona z postępów poszczególnych państw w budowie gospodarki obiegu zamkniętego i wdrażaniu dotychczasowych rozwiązań zawartych w dyrektywach, które miały doprowadzić do usprawnienia selektywnej zbiórki odpadów oraz ograniczenia liczby opakowań. A wynika to m.in. ze stosowania niespójnych interpretacji prawa, które prowadzą właśnie do opóźnień we wprowadzaniu koniecznych zmian w gospodarce odpadami i surowcami. Polska, niestety, znajduje się wśród tych krajów.

Ambitne cele

Nowe rozporządzenie PPWR przewiduje automatyczne obowiązywanie unijnych przepisów w poszczególnych krajach. Cele tej regulacji są ambitne. Według Brukseli liczba odpadów do 2030 r. powinna zostać zredukowana o 5 proc., do 2035 r. o 10 proc., a do 2040 r. o 15 proc. w porównaniu z rokiem bazowym 2018. Wszystkie opakowania mają nadawać się do recyklingu, z nielicznymi wyjątkami, takimi jak lekkie drewno, tekstylia, ceramika czy porcelana. Według ekspertów Polska powinna jak najszybciej wdrożyć przepisy dotyczące ROP, co pozwoli na osiągnięcie celów zawartych w rozporządzeniu PPWR i zamknięcie obiegów surowców dla opakowań, nie tylko napojowych. Konieczne są również modernizacje infrastruktury odpadowej, która będzie w stanie przyjąć do recyklingu nowe strumienie surowców i tym samym osiągnąć kolejne cele. Propozycje takich zmian opracowują eksperci w tej dziedzinie, jak chociażby Eunomia, która przeanalizowała sytuację na polskim rynku i zasugerowała rozwiązania w raporcie „Rozszerzona odpowiedzialność dla Polski”.

Inspiracje z duńskiego rynku

Jednym z ciekawszych, najnowszych rozwiązań w ramach korzystania z wielorazowych opakowań jest przykład programu pilotażowego w duńskim mieście Aarhus. Na czym on polega? Opakowania po kawie czy innym napoju zakupione w różnych kawiarniach mogą być o dowolnej porze zwracane do zautomatyzowanych punktów zbiórki ulokowanych w całym mieście. Przy zakupie jedzenia czy napojów na wynos konsumenci płacą kaucję, która po oddaniu opakowania przekazywana jest w 100 proc. na ich konto. Za dostarczenie maszyn, ich opróżnianie i zarządzanie opakowaniami, czyli m.in. za odpowiednią sterylizację, odpowiada firma Tomra, która przewozi je do własnego zakładu. Po poddaniu opakowań kontroli jakości są one gotowe znowu do obiegu.

W Polsce również obserwuje się pierwsze kroki we wdrażaniu takich innowacji związanych ze zbiórką opakowań po napojach – jeszcze przed startem systemu kaucyjnego planowanego na 2025 r. Jednak sam system kaucyjny nie wystarczy, powinien on być częścią większej całości, jaką jest rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP) dla opakowań. W Polsce ROP dla opakowań będzie kluczowym czynnikiem wpływającym na rynek zarówno pod względem operacyjnym, finansowym, jak i środowiskowym, a jego właściwe wdrożenie może wesprzeć rozwój projektów m.in. związanych z opakowaniami wielokrotnego użytku.