Czy zostać VAT-owcem

Działanie podatku VAT ilustruje poniższy rysunek: płaci się podatek od wartości swojej sprzedaży, po odjęciu VAT-u zapłaconego przez naszych dostawców, wykazanego w fakturach zakupu. Zasada ta powoduje, że firma-nabywca jest zainteresowana tym, by dostawca zapłacił VAT. W efekcie przychody z podatku VAT są największą z pozycji w budżecie państwa i aparat skarbowy poświęca temu podatkowi odpowiednio dużo uwagi. 

Jak podjąć decyzję: wybór zwolnienia czy opodatkowania

Wyboru dokonuje się bardzo prosto: zgłaszając się do Urzędu Skarbowego, wypełniamy formularz VAT-R, w którym zaznaczamy pozycję 30 lub 33 (opis tych pozycji znajduje się na końcu artykułu). 

Przed decyzją, czy wybrać zwolnienie z VAT-u, trzeba wiedzieć, kto będzie głównym nabywcą naszych towarów lub usług: 

– Jeśli nabywcami są firmy, to na ogół opłaca się wybrać opodatkowanie VAT-em, gdyż firma-nabywca płaci wprawdzie cenę z VAT-em, lecz odlicza sobie VAT i jej kosztem jest cena netto, bez VAT-u. 

– Jeśli nabywcami są osoby prywatne, to na ogół opłaca się wybrać zwolnienie z VAT-u – wówczas cena dla nabywcy jest nieco niższa. Należy pamiętać o obowiązujących ograniczeniach: zwolnienie przysługuje do kwoty 150 tys. zł przychodów rocznie, a w niektórych branżach w ogóle nie przysługuje. 

– Jeśli dokonujemy zakupów zagranicznych, wewnątrz UE lub poza nią, to również opłaca się wybrać opodatkowanie VAT-em. Zwolnienie dotyczy bowiem wyłącznie transakcji krajowych, zaś przy zakupach zagranicznych trzeba zapłacić VAT i w razie wyboru zwolnienia nie można go odliczyć. 

Kto może wybrać zwolnienie i kiedy ono się kończy?

Zwolnienie z VAT-u może wybrać każda firma zaczynająca działalność, z wyjątkami wymienionymi niżej. Zwolnienie trwa, dopóki nie osiągniemy obrotu (przychodów) 150 tys. zł rocznie. Do tej kwoty nie wlicza się sprzedaży zwolnionej z VAT-u  w kraju (jednak wlicza się usługi ubezpieczeniowe oraz transakcje związane z nieruchomościami), sprzedaży wysyłkowej w kraju lub za granicę, wyprzedaży środków trwałych z firmy oraz sprzedaży towarów dla podatników w krajach UE. 

Jeśli rozpoczynamy działalność gospodarczą w trakcie roku, to limit ten jest odpowiednio mniejszy, w proporcji okresu prowadzenia firmy do długości roku. 

Od chwili przekroczenia 150 tys. zł przychodów, albo od wybrania opodatkowania VAT-em, stajemy się płatnikiem VAT – trzeba złożyć formularz VAT-R z zaznaczeniem „utraty zwolnienia”, zacząć wystawiać faktury z VAT-em, prowadzić pełną ewidencję sprzedaży i zakupu oraz składać deklaracje VAT. Od tej chwili można też odliczać VAT wliczony w cenę nabywanych towarów i usług. 

Zwolnienia nie można wybrać, jeśli wykonuje się usługi prawnicze, jubilerskie lub usługi doradztwa (za wyjątkiem doradztwa rolniczego). Nie możemy go też wybrać, jeśli sprzedajemy wyroby jubilerskie, wyroby z metali szlachetnych (w tym złom tych metali), sztućce platerowane lub posrebrzane, a także budynki, budowle, tereny budowlane, nowe pojazdy lub towary akcyzowe. 

Jak zgłosić wybór i co oznaczają okienka?

Wybór zwolnienia lub opodatkowania VAT-em składa się w Urzędzie Skarbowym na formularzu VAT-R, zaznaczając odpowiednie okienka. Opis tych okienek zakłada znajomość artykułów ustawy o VAT, wobec czego podajemy tu znaczenie najważniejszych z nich: 

 „30. Podatnik będzie korzystał ze zwolnienia, o którym mowa w art. 113 ust. 1 lub 9 ustawy” – oznacza wybór zwolnienia z podatku VAT, 

 „33. Podatnik rezygnuje ze zwolnienia, o którym mowa w art. 113 ust. 1 lub 9 ustawy” – oznacza wybór opodatkowania VAT,

 „35. Podatnik traci zwolnienie według art. 113 ust. 1 lub 9 ustawy” – oznacza, że zgłaszamy się do VAT po przekroczeniu limitu 150 tys. zł.