Wszyscy jesteśmy dłużnikami

Fala tsunami dociera do lądu po jakimś czasie – mówi Roman Pomianowski, psycholog, który od kilkunastu lat pomaga dłużnikom wyjść z finansowych, ale też psychologicznych problemów. – Podobnie będzie z długami. Od kilku lat rzeczywistość wywraca się nam co kilka miesięcy, a od lutego, gdy wybuchła wojna w Ukrainie, właściwie staje na głowie każdego dnia. To przyniesie efekt w postaci kłopotów finansowych, które dotkną wiele polskich rodzin. Niestety system nie tylko takim osobom nie pomaga, ale wręcz niekiedy wpędza je w dodatkowe kłopoty – dodaje specjalista. 

On sam pomaga dłużnikom systemowo – m.in. w ramach stworzonego przed 12 laty Programu Wsparcia Zadłużonym. Organizuje warsztaty, udziela wsparcia indywidualnego, organizuje też grupy Anonimowych Dłużników. To działalność w Polsce pionierska, ale coraz bardziej potrzebna, bo długi to nie tylko problem finansowy i prawny, ale też psychologiczny. Według statystyk w Polsce mamy ok. 3 mln dłużników. Większość z nich ma do oddania kilka tysięcy złotych, ale rekordowe zadłużenie wynosi 72 mln zł. Dla wielu to życiowa tragedia. Według policyjnych statystyk w Polsce kłopoty finansowe są przyczyną jednej trzeciej samobójstw. Roman Pomianowski opowiada o tym, jak kilka lat temu kobieta w ciąży z dzieckiem na ręku weszła pod pociąg na trasie Poznań–Wrocław. To tak zwane samobójstwo rozszerzone, gdy człowiek targa się na życie swoje i najbliższych. Później się okazało, że powodem desperackiej decyzji było niespełna 3 tys. zł chwilówki do spłacenia.

Wyuczona bezradność

W latach 60. amerykański psycholog Martin Seligman badał zjawisko wyuczonej bezradności. Umieszczał psy w klatce tak, by nie mogły uniknąć porażenia prądem. Po serii kilkunastu prób,zwierzęta kładły się na podłodze i biernie znosiły cierpienie. Później, gdy przenoszono je do pomieszczeń, w których łatwo mogły uniknąć impulsu elektrycznego, już nawet nie uciekały. Nazwano to wyuczoną bezradnością i zaobserwowano także u ludzi. – Gdy w 2010 r. przypadkowo wpadł mi w ręce raport BIG InfoMonitora, z którego wynikało, że 1,6 mln Polaków jest niewypłacalnych, pomyślałem, że mamy tu do czynienia właśnie z tym zjawiskiem – wspomina Roman Pomianowski, który wcześniej przez lata pracował jako terapeuta uzależnień. 

Dziś jest członkiem zespołu ds. alimentów w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, współpracuje przy programach pomocy dłużnikom z samorządami, prowadzi też szkolenia i warsztaty dla zadłużonych oraz tych, którzy chcą im pomóc. 

Kula śniegowa

Roman Pomianowski tłumaczy, że najbardziej zagrożone popadnięciem w długi są osoby żyjące od pierwszego do pierwszego, bez tzw. poduszki bezpieczeństwa, która w naszych warunkach powinna wynieść około 12 tys. zł. Zatem na przykład seniorzy, ale też osoby młode, wchodzące w dorosłość. Charakterystyczne, że aż 350 tys. dłużników figurujących w rejestrach nie ukończyło 30. roku życia.

Typowy portret typowego dłużnika? Zwykle osoba w średnim wieku. Niespłacone na czas kredyty mają częściej mężczyźni, zaś długi pozakredytowe, takie jak zaległy czynsz, energia czy usługi telekomunikacyjne, to raczej domena kobiet. W Polsce to kobiety odpowiadają za wiązanie końca z końcem, więc w sytuacji podbramkowej zwykle to one biorą nieszczęsne chwilówki. Ale Roman Pomianowski przez lata pracy przekonał się, że problem może dotknąć każdego: zarówno rencistę, jak i biznesmena. Często początkiem problemów jest nieprzewidziane zdarzenie losowe, jak choroba, nagła utrata pracy, wypadek,...