Polska wygra najwięcej na wprowadzeniu minimalnego globalnego podatku od firm?

Przed szczytem G7, który odbędzie się w ten weekend, firmy sprawdziły, kto zyska, a kto straci na proponowanej ostatnio minimalnej stawce podatkowej dla firm na poziomie co najmniej 15%. Spośród dużych krajów zaangażowanych w działania mające zapobiegać erozji podstawy opodatkowania oraz transferowi zysków (base erosion and profit shifting - BEPS) dla których dostępne są dane, okazuje się, że zwycięzcami są – czyli najwięcej na proponowanych rozwiązaniach zyskają Polska, Hiszpania, Chiny i Holandia; USA, Wielka Brytania, Rosja i Włochy są względnymi beneficjentami; Francja, Japonia i Kanada nie odnoszą ani zyskują ani nie stracą, a Irlandia, Brazylia i Węgry wyraźnie stracą w efekcie tego porozumienia.

Oto pełna analiza:

Decyzja grupy G7 będzie początkiem kluczowego procesu negocjacyjnego, który obejmie wirtualne spotkanie ponad 130 państw w dniu 30 czerwca w celu uzgodnienia zmian zaproponowanych przez OECD w odniesieniu do globalnego opodatkowania w ramach inicjatywy BEPS. Następnie w dniu 9 lipca w Wenecji odbędzie się szczyt G20, na którym zatwierdzone zostaną te porozumienia, a ewentualne podpisanie spodziewane jest w październiku 2021 roku podczas kolejnego spotkania G20. W międzyczasie, wobec poparcia przez USA propozycji OECD miały miejsce napięte debaty i negocjacje w takich krajach jak Meksyk (konieczność ograniczenia luk podatkowych), Irlandia (konieczność podniesienia 12,5% stawki podatku od osób prawnych), Węgry i Wielka Brytania (propozycja wyłączenia z umowy działalności finansowej).

 Minimalny podatek od firm. Kto wygra?

Inicjatywa BEPS ma na celu odwrócenie długoterminowego spadku ustawowej stawki podatku od osób prawnych (Wykres nr. 1) w kontekście kryzysu Covid-19, który spowodował gwałtowny wzrost światowego długu publicznego i w związku z tym stworzył ogromną potrzebę znalezienia nowych zasobów fiskalnych.

Chociaż ostateczne wdrożenie tej umowy zajmie dużo czasu ze względu na kwestie ratyfikacyjne, inicjatywa ta jest wyjątkowym momentem globalnej konwergencji podatkowej. W dłuższej perspektywie globalna minimalna stawka podatkowa dla przedsiębiorstw wielonarodowych może wpłynąć na potencjalny wzrost gospodarek różnymi drogami:

   • Poprzez repatriację kapitału (powrotu do kraju pochodzenia) lub wzrostu produktywności: kraje, w których stawki podatku od osób prawnych wynoszą poniżej 15 %, będą mniej atrakcyjne, a przedsiębiorstwa wielonarodowe mogą być skłonne do powrotnej alokacji kapitału w swojej gospodarce macierzystej. Taka repatriacja prawdopodobnie spowoduje pozytywny szok wydajności w gospodarce, która z niej skorzysta, podczas gdy w kraju, w którym następuje odpływ kapitału, wystąpi negatywny szok wydajności z długoterminowymi konsekwencjami.

• Poprzez warunki wymiany handlowej (terms of trade): kraje korzystające z repatriacji kapitału wzmocnią również swój potencjał produkcyjny, a tym samym zmniejszą swoją zależność od importu (odwrotnie w przypadku krajów o stopie podatkowej poniżej 15 %, które mogą stanąć w obliczu większej zależności od importu).

• Poprzez dług publiczny: repatriacja kapitału przyczyni się do wzmocnienia potencjału wzrostu gospodarek, do których kapitał napływa z powrotem. Stworzy to nowe zasoby fiskalne i przyczyni się do zmniejszenia poziomu zadłużenia jako odsetka PKB lub przynajmniej do zmniejszenia tempa jego wzrostu. Z kolei kraje, w których konkurencyjność podatkowa ulega pogorszeniu z powodu wprowadzenia minimalnego podatku światowego, mogą mieć większe trudności z ustabilizowaniem długu publicznego.

• Poprzez inwestycje publiczne lub efekt pobudzania/wypierania inwestycji prywatnych (crowding-in/crowding-out effect): kraje, które zyskują na konkurencyjności dzięki globalnemu przywróceniu równowagi, mogą mieć większą motywację do zwiększenia wielkości inwestycji publicznych jako odsetka PKB, w szczególności w kontekście oczekiwanego wzrostu popytu na dobra publiczne po Covid-19. Ten kanał transmisji jest niejednoznaczny pod względem wpływu, ponieważ w efekcie mogą wystąpić zarówno efekty "pobudzania", jak i "wypierania" (dop. towarzyszących inwestycji sektora prywatnego).  Zakładamy kontynuację pięcioletniego trendu poprzedzającego wprowadzenie ujednoliconego podatku.

• Poprzez dochody z podatku od osób prawnych lub przez redystrybucję: wyższe dochody z podatku od osób prawnych jako procent PKB mogą wynikać z repatriacyjnego (powrotnego) przepływu kapitału w przypadku krajów o (dotychczasowej) stawce podatku od osób prawnych powyżej 15%. Kraje ze stawkami podatku od osób prawnych poniżej 15 % ucierpią z powodu niższego poziomu konkurencyjności i odnotują odpływ kapitału, a następnie poprzez niższe dochody fiskalne uzyskiwane zwykle z zysków firm zagranicznych.

Aby zidentyfikować zwycięzców i przegranych tej przełomowej decyzji (o konwergencji podatkowej)i, zaczęliśmy od oszacowania potencjału wzrostu na podstawie próby 16 wybranych gospodarek (za okres od I kwartału 1993 r. do IV kwartału 2020 r.) w zależności od: wzrostu produktywności, wzrostu liczby ludności aktywnej zawodowo, udziału importu w gospodarce ogółem, udziału inwestycji publicznych jako odsetka PKB, długu publicznego jako odsetka PKB oraz udziału dochodów podatkowo-fiskalnych od osób prawnych jako odsetka PKB (dokładne wyniki naszych szacunków znajdują się w załączniku 1). Następnie przeanalizowaliśmy wpływ na każdą ze zmiennych po wystąpieniu szoku (ujednoliceniu opodatkowania), co pozwala nam uwzględnić różne kanały transmisji wspomniane powyżej.

Zakładamy, że wielkość szoku dla każdej wspomnianej drogi oddziaływania na wzrost będzie zależała od różnicy między stawką podatku od osób prawnych w danym kraju w 2020 r. a poziomem 15%. W związku z tym wyróżniamy trzy grupy krajów: Grupa 1 (mały dystans) ma dystans przyjęty w pierwszym tercylu wszystkich różnic, Grupa 2 ma średni dystans, a Grupa 3 wysoki dystans w stosunku do progu 15% (zob. tabela 1 oraz załącznik dla pełnej informacji o innych założeniach).

Oszacowaliśmy wpływ na potencjał wzrostu osobno każdego z wyróżnionych wcześniej kanałów transmisji (dop. na gospodarkę efektów ujednoliconego podatku), biorąc pod uwagę różne wielkości szoków determinowanych przez odległość między krajową stawką podatkową a globalnym podatkiem minimalnym w wysokości 15%. W tym względzie uprościliśmy skrajnie analizę wrażliwości, stwierdzając na przykład, że kraj należący do grupy 1 (bliższa odległość od 15% poziomu podatku) zarejestrowałby szok produktywności o wartości 1,5 odchylenia standardowego (wobec 1 i 0,5 odchylenia standardowego szoku produktywności dla krajów z grupy 2 i 3). Nasze wyniki zakładają, że "wszystkie inne czynniki są równe" i mają na celu przede wszystkim przedstawienie niektórych wrażliwych obszarów (patrz tabela 2) w odniesieniu do projektu globalnej minimalnej stawki podatkowej dla przedsiębiorstw.

Wpływ minimalnego podatku na wzrost gospodarczy

Większość krajów, w których stawka podatku dochodowego od osób prawnych wynosi obecnie powyżej 15% skorzystałaby na porozumieniu w takiej formie. Jednak kraje ze stawkami podatku od osób prawnych poniżej 15% odczułyby negatywny wpływ na swój potencjał wzrostu.

Na podstawie naszych badań uważamy, że największym beneficjentem ujednoliconego podatku w zaproponowanej formie byłaby Polska (+0,8pp przy potencjale średniego rocznego wzrostu w okresie ostatnich 5 lat na poziomie 3,4%), następnie Hiszpania (+0,77pp ze średniego potencjału 0,7%) i Chiny (+0,67pp ze średniego potencjału 6,6%). Potencjalna produkcja USA wzrosłaby o 0,34 pkt proc. dzięki przejściu ze średniego poziomu 1,80 w latach 2015-2019 do 2,1. W przypadku krajów o stawce podatku dochodowego od osób prawnych powyżej 25%, takich jak Japonia, Francja i Brazylia, nasza analiza podkreśla, że ich potencjalny przyrost wariancji wzrostu jest niższy i niemal pomijalny, a w przypadku Brazylii nawet ujemny. Na przykład, potencjalna zmiana wzrostu we Francji w wyniku wprowadzenia minimalnej stawki podatku od osób prawnych w wysokości 15% byłaby bliska zeru (-0,05 pkt proc. ze średniego potencjału 1,3%). W tym kontekście jasne jest, dlaczego ta kategoria krajów nalega na podniesienie proponowanej globalnej minimalnej stawki podatkowej. 

Ogólnie rzecz biorąc, uważamy, że do osiągnięcia nowego poziomu potencjału wzrostu, odzwierciedlającego ostatecznie nowy stan konkurencyjności lub atrakcyjności, wymagane byłoby średnie tempo konwergencji. Na przykład w przypadku Stanów Zjednoczonych, zarejestrowanie pozytywnego szoku o wartości +0,3 punktu procentowego na poziomie 1,8% potencjału wzrostu wymagałoby od 2 do 3 lat, aby był on w pełni widoczny.

Kraje, w których stawka podatku od osób prawnych wynosi poniżej 15%, w dużej mierze straciłyby na wprowadzeniu globalnej minimalnej stawki podatkowej. Irlandia - której obecna stawka podatkowa wynosi 12,5% - mogłaby odnotować spadek potencjalnego wzrostu o -2,14pp (z potencjalnego wzrostu na poziomie 5,9%). Tak duży spadek należy interpretować z ostrożnością, ale może on dać wyobrażenie o tym, dlaczego Dublin sprzeciwia się europejskiej harmonizacji podatków. Podobnie Węgry, których obecna stopa podatkowa wynosi 9%, mogą odnotować spadek potencjału wzrostu o -1,85 pkt. proc. (ze średniego potencjału wzrostu na poziomie 2,9%).

Założenia analizy:

• Założenia dotyczące szoku produktywności. Francja znajduje się w grupie 3: pozytywny szok konkurencyjności na produktywność związany z repatriacją będzie trzykrotnie mniejszy w porównaniu z Wielką Brytanią (zachęta do repatriacji kapitału do Francji będzie znacznie mniejsza dla firmy francuskiej korzystającej z niższego podatku w danym kraju zagranicznym w porównaniu z firmą brytyjską korzystającą z tych samych korzyści w tym samym kraju zagranicznym. Rzeczywiście, zainteresowanie powrotem jest mniejsze, biorąc pod uwagę dość wysoki poziom podatku we Francji, podczas gdy warto ocenić przypadek repatriacji kapitału w Wielkiej Brytanii, jeśli nie ma dużej różnicy między 15% a obecnym poziomem podatków w Wielkiej Brytanii.. 

• Założenia dotyczące szoku w zakresie dochodów podatkowych. Dochody podatkowe jako procent PKB rosną w przypadku krajów, w których stawka podatku od osób prawnych przekracza 15%. W grupie 1 obserwuje się wzrost tego wskaźnika o 1,5 odchylenia standardowego (ostatnie pięć lat przed 2020 r.) (odpowiednio 1 odchylenie standardowe dla grupy 2, 0,5 odchylenia standardowego dla grupy 3).  Dochody podatkowe maleją w przypadku krajów, w których stawki podatku od osób prawnych wynoszą poniżej 15%.

• Założenia dotyczące szoku związanego z długiem publicznym. Dług w relacji do PKB spada o 1,5 odchylenia standardowego w stosunku do poziomu w kraju w ostatnich pięciu latach poprzedzających rok 2020, jeśli kraj znajduje się w grupie 1 (odpowiednio 1 odchylenie standardowe dla grupy 2 i 0,5 odchylenia standardowego dla grupy 3) i powyżej 15% pod względem stawki podatku od osób prawnych, (odpowiednio wzrasta o 1,5 (odpowiednio 1 i 0,5) odchylenia standardowego, jeśli kraj znajduje się poniżej 15% pod względem stawki podatku od osób prawnych.

• Założenia dotyczące szoku związanego z warunkami handlu. Oczekuje się, że import jako procent PKB zmniejszy się o 1,5 odchylenia standardowego poziomu kraju w ciągu ostatnich pięciu lat poprzedzających rok 2020, jeśli kraj należy do grupy 1 (odpowiednio 1 odchylenie standardowe dla grupy 2 i 0,5 odchylenia standardowego dla grupy 3) i powyżej 15% pod względem stawki podatku od osób prawnych, (odpowiednio wzrasta o 1,5 (odpowiednio 1 i 0,5) odchylenia standardowego, jeśli kraj znajduje się poniżej 15% pod względem stawki podatku od osób prawnych.

• Założenia dotyczące wzrostu liczby ludności aktywnej zawodowo oraz wagi inwestycji publicznych. Wzrost liczby ludności aktywnej zawodowo oraz inwestycji publicznych jako procent PKB. Na wzrost liczby ludności aktywnej zawodowo nie będzie miała wpływu globalna minimalna stawka podatkowa. Dlatego w naszych obliczeniach wykorzystujemy trend z ostatnich pięciu lat. W odniesieniu do inwestycji publicznych jako odsetka PKB zakładamy, że ich tendencja w ciągu pięciu lat poprzedzających rok 2020 utrzyma się.