Adwokata diabła zatrudnię [WYWIAD]

„Błąd jest przywilejem filozofów, tylko głupcy nie mylą się nigdy” – powiedział Sokrates uważany za ojca krytycznego myślenia. Czy to zdanie moglibyśmy też uznać za kwintesencję tego, o co w krytycznym myśleniu chodzi?

Rzeczywiście pierwszym elementem krytycznego myślenia jest założenie: „Wokół mnie są osoby, które wiedzą więcej”. Sokrates do jednego ze swoich najsłynniejszych wniosków „Wiem, że nic nie wiem” doszedł, chodząc po ulicach i odwiedzając ludzi, o których było wiadomo, że coś wiedzą. Już na wstępie przyjął więc, że są od niego mądrzejsi lub mają szerszą wiedzę. Krytyczne myślenie jest zdolnością do przyglądania się faktom, do ich interpretacji bez przyjmowania wstępnych założeń, do rezygnacji z uprzedzeń i dopuszczenia do świadomości tego, że możemy się mylić. Jest to jednak proces dość bolesny, bo my za wszelką cenę chcemy bronić swojej wysokiej samooceny. Dobrze to pokazuje znane w psychologii zjawisko better than average.

Na czym ono polega?

Na tym, że uważamy siebie za generalnie lepszych niż przeciętny człowiek. Razem z profesorem Dariuszem Dolińskim robiliśmy badania, podczas których pytaliśmy o motywacje zakupowe. Ankietowani mówiąc o sobie, nigdy nie przyznali, że sięgnęli po konkretny proszek do prania czy czekoladę, dlatego że były one reklamowane. Zawsze powód był inny. Badani tłumaczyli np.: „To mi bardzo...