Franczyza jak małżeństwo, czyli jak znaleźć swoją drugą połówkę

W Polsce rozwodzi się co trzecie małżeństwo. Przyczyny? Według GUS prawie połowa rozwodów wynika z „niezgodności charakterów”, a co piąte z „niedochowania wierności małżeńskiej”. Brzmi zaskakująco podobnie do rozpadu… umowy franczyzowej. Statystyka „rozwodów” w przypadku franczyzy co prawda nie jest (na razie) znana, ale z nieoficjalnych rozmów z przedstawicielami dużych sieci franczyzowych wynika, że odsetek ten jest ponoć mniejszy niż liczba rozwodów. Firmy chronią dane. Rok temu sieć Żabka, czyli największy polski franczyzodawca ujawniła, że 8 proc. franczyzobiorców rezygnuje ze współpracy, ale nie podano, ile umów rozwiązywanych jest przez samą sieć.

Co tu kryć, biznesowe rozwody mogą się wiązać z poważnymi konsekwencjami. Także dlatego, że umowa franczyzowa jest dziś jedną z najmniej uregulowanych w Kodeksie cywilnym. To i dobrze, i źle. Z jednej strony franczyzodawcy i franczyzobiorcy mogą bardzo swobodnie tworzyć warunki współpracy (to jedna z przyczyn, dla której w kraju mamy ponad 1,3 tys. systemów franczyzowych, z których nie ma chyba dwóch takich samych), ale z drugiej strony franczyzobiorcy są często słabo chronieni przed „kontrahentem” i jego działaniami. Nierówność między partnerami jest znacząca, a pułapek, zwłaszcza dla tej słabszej strony, mnóstwo. Choćby art. 777 Kodeksu postępowania cywilnego, czyli możliwość poddania się egzekucji przez dłużnika – w tym przypadku franczyzobiorcy – na bazie weksli, często podpisywanych przy zawarciu umowy franczyzowej in blanco.

Nic dziwnego, że niektóre historie upadłych franczyzobiorców niosą się głośnym echem. Należy jednak pamiętać, że przedsiębiorca, który decyduje się na podjęcie współpracy z systemem franczyzowym może (i powinien) takie ryzyko ograniczyć. Jak to zrobić?

1. Zdefiniuj priorytety

Franczyza to biznes taki, jak każdy inny. W odróżnieniu od biznesu samodzielnego bazuje on na bliskiej współpracy biznesowej z innym podmiotem. Czy to dla ciebie korzystny scenariusz? Czy jednak chcesz być singlem przez całe życie? Z czym wiąże się podjęcie tej decyzji? Zastanów się jakie cechy są dla ciebie istotne w długoterminowej relacji biznesowej. Jakie korzyści chcesz czerpać ze współpracy z franczyzodawcą?

Zdefiniuj jasno swoje cele biznesowe i wartości. Zastanów się, czy twoje priorytety są zgodne z modelem franczyzowym, który rozważasz. Upewnij się, że rozumiesz, jakie korzyści chcesz uzyskać ze współpracy, czy to w postaci wsparcia, marki czy skalowalności.

Przykładowo, działalność franczyzowa co do zasady pozwala na ograniczenie ryzyka związanego z brakiem doświadczenia w prowadzeniu własnego biznesu. Masz wsparcie partnera zarówno merytoryczne, jak i techniczne (np. dostęp do dostawców), ale z drugiej strony odpowiadasz finansowo za ewentualne problemy.

2. Przeanalizuj rynek i branżę

Skoro już wiesz, jaki biznes chcesz prowadzić, czas sprawdzić rynek. Dowiedz się możliwie dużo o branży, w której chcesz działać. Zbadaj trendy, analizuj konkurencję i zorientuj się, jakie są perspektywy rozwoju. Skorzystaj z raportów branżowych, analizy SWOT i opinii ekspertów.

Pamiętaj, w branży franczyzowej w Polsce działa obecnie 1,3 tys. różnych podmiotów oferujących najróżniejsze biznesy franczyzowe. Ponadto w całym kraju można znaleźć prawie 90 tys. różnych punktów franczyzowych – w ciągu 10 lat wzrost ich liczby był niemal dwukrotny! Najbardziej popularne branże to detaliczne sieci handlowe oraz gastronomia, ale franczyzy można znaleźć również w usługach finansowych, fitness czy edukacji. Mimo że wiele firm oferuje praktyczną naukę biznesu „od zera”, to zdecydowanie odradzamy angażować się w branżę, na której wcale się nie znasz. Jeśli chcesz otworzyć punkt gastronomiczny, nie musisz umieć gotować, ale musisz znać podstawowe zasady rozliczania z pracownikami czy umieć radzić sobie w trudnych sytuacjach, np. konfliktem z gośćmi.

Jest jeszcze inna kwestia – nasycenie rynku. W Polsce działa kilkadziesiąt tysięcy sklepów spożywczych. Jeśli masz lokal i myślisz o prowadzeniu własnego sklepu, zastanów się dwa razy, jeśli w okolicy jest już takich kilka.

3. Sprawdź partnera

Sprawdź doświadczenie i renomę potencjalnego franczyzodawcy, podobnie jakbyś sprawdzał historię życiową partnera. Po przejściu przez poprzednie kroki powinieneś mieć jakieś pojęcie o partnerach, którzy w najlepszy sposób odpowiedzą na twoje plany i potrzeby. Poszukaj franczyzobiorców, którzy z nimi współpracują. Zapytaj o to, w jaki sposób wygląda współpraca z siecią. Czy umowa, którą podpisujemy, jest respektowana; czy pracownicy franczyzodawcy są otwarci na problemy przedsiębiorców. Pamiętaj – szukanie informacji w internecie może być pomocne, ale znajdziesz tu najczęściej krytykę. W przypadku rozmów z obecnymi (oraz byłymi – do nich również postaraj się dotrzeć) franczyzobiorcami zapytaj o ich doświadczenia zarówno pozytywne, jak i negatywne. Staraj się zrozumieć, czy franczyzodawca dba o swoich partnerów i czy oferuje realne wsparcie.

4. Sprawdź warunki relacji

Porównaj model biznesowy franczyzodawcy z twoimi planami, tak jak dopasowywałbyś plany życiowe z potencjalnym partnerem. Upewnij się, że obie strony mają podobne podejście do prowadzenia biznesu. Przede wszystkim musisz zweryfikować, jakie są wymagania stawiane przed franczyzobiorcą. Chodzi m.in. o kwotę twojej inwestycji „na start”, ale także o wymagania formalne (niekaralność, obywatelstwo, wyłączność, jeśli chodzi o prowadzenie biznesów). Poszukaj także informacji o modelu rozwoju franczyzodawcy i zastanów się, czy jest zgodny z twoimi planami rozwoju. Na przykład chciałbyś otworzyć biuro coworkingowe w swojej miejscowości, ale jeśli jest to małe miasto, możesz nie znaleźć partnera albo otrzymać bardzo zaporowe warunki do prowadzenia biznesu. W przypadku działalności finansowej musisz zastanowić się nad potencjalnymi zakazami konkurencji.

5. Umowa, czyli „nie opuszczę cię aż do śmierci”

Jak przeanalizować warunki umowy franczyzowej? Na co zwrócić uwagę? Sprawdź, czy umowa obejmuje kluczowe kwestie, takie jak zakres terytorialny, obowiązki stron i zasady rozwiązania ewentualnych konfliktów. Umowy franczyzowe to najczęściej ogromne dokumenty, liczące kilkadziesiąt stron. Niezależnie od tego, co usłyszałeś od przedstawicieli franczyzodawcy, skonsultuj się z prawnikiem specjalizującym się we franczyzie. Musisz zrozumieć każdy punkt umowy. Tu każdy szczegół ma znaczenie. Nie bój się pytać o to, co niejasne. Upewnij się, że każdy punkt umowy jest zgodny z twoimi oczekiwaniami.

Wielu dużych operatorów proponuje umowy bez możliwości wprowadzania zmian. Zanim je podpiszesz, 10 razy się zastanów. Taka decyzja może wpłynąć na twoje życie bardziej, niż myślisz.

6. Finanse i zobowiązania

Teraz czas na tabelkę w Excelu. A przynajmniej na kalkulator. Przeanalizuj, jakie korzyści możesz odnieść z biznesu franczyzowego. Oszacuj, ile trzeba zainwestować, żeby chociażby tyle samo zarobić. Na bazie umowy franczyzowej i doświadczeń rynkowych zweryfikuj, jak wyglądają także twoje zobowiązania.

Skonsultuj się z innymi franczyzobiorcami. Dobrze dowiedzieć się, czy ich prognozy finansowe były zgodne z rzeczywistością. Musisz być w pełni świadomy wszelkich opłat i zobowiązań finansowych. To ważne, bo w umowie franczyzowej znajduje się wiele punktów, takich jak np. kary umowne za nieotwarty punkt czy niespełnianie standardów firmy. Może ci się wydawać, że to szczegół, ale w praktyce takie kary mogą prowadzić nie tylko do nakładania kar finansowych, ale także zakończenia współpracy franczyzowej.

7. Gra na lata

Zastanów się, czy to partnerstwo wpisuje się w długoterminowe cele i plany twojego biznesu. Sprawdź, czy franczyza jest skalowalna, pozwalając na długofalową współpracę. Jakie możliwości się z nią wiążą? Czy odnajdujesz się w długiej podróży, czy wolisz krótkoterminowy zarobek?

Świetnie, gdy franczyza oferuje możliwości długoterminowego rozwoju. Sprawdź więc, czy twoja jest skalowalna. Porozmawiaj z innymi franczyzobiorcami o ich doświadczeniach związanych z długoterminową współpracą.

Zwróć uwagę także na długoterminowe perspektywy rozwoju samego konceptu. Pamiętaj, większość franczyz, których już w Polsce nie ma, upadły przez błędy popełniane przez franczyzodawców. To może być zarówno niesprawdzony pomysł (szczególnie dla małych właścicieli systemów), źle opracowane pakiety franczyzowe (np. zbyt duże obciążenia dla franczyzodawców), jak i nieatrakcyjna oferta dla klientów. Możesz w niczym nie zawinić, a biznes i tak padnie. Sprawdź, jak potoczyły się losy franczyzobiorców np. Czerwonej Torebki.

8. Dobra komunikacja

Porozumienie to klucz do sukcesu – tak jak w małżeństwie. Wiele spraw wychodzi w praniu, ale niektóre problemy widać już na starcie, a wręcz przy „zaręczynach”.

Zapytaj również o dostępność wsparcia ze strony franczyzodawcy oraz sprawdź, czy istnieje skuteczny model komunikacji. Warto dowiedzieć się, jakie narzędzia i szkolenia są dostępne dla franczyzobiorców. Nie bój się wymagać jasnych linii komunikacyjnych.

9. Czego wymagać od siebie (i od partnera)

Co tu kryć – ty też musisz dać z siebie sporo. Na początku tej listy będą z pewnością zaangażowanie i praca. Jasno zdefiniuj, czego oczekujesz od franczyzodawcy w sprawie wsparcia i zasobów. Bądź gotów na ciągłe doskonalenie i rozwijanie swoich umiejętności. Franczyza oferuje nieco większy poziom bezpieczeństwa niż zupełnie samodzielny biznes, ale to nie jest praca na etacie. To własna firma, w której nie tylko musisz zatrudniać pracowników, ale także radzić sobie ze zmieniającymi się uwarunkowaniami prawnymi czy pojawiającą się konkurencją. Franczyzodawca to nie jest twój pracodawca to partner, który nie tylko daje, ale też wymaga.

10. Problemy i jak na nie reagować

Opracuj plan na wypadek problemów, włączając w to możliwości rozwiązania konfliktów. Bądź elastyczny i gotów na dostosowanie się do zmieniających się warunków rynkowych. Aktywnie uczestnicz w rozwiązywaniu problemów, komunikując się z franczyzodawcą i innymi franczyzobiorcami. Większość franczyzodawców organizuje cykliczne spotkania z przedstawicielami. Pamiętaj też o strategii wyjścia z franczyzy. W takiej sytuacji pojawiają się zobowiązania, musisz być gotowy je spłacić, ale sytuacja jest bardziej skomplikowana. Umowy najmu, umowy o pracę itd. Tak, jak w inwestowaniu, także i w prowadzeniu biznesu, bądź gotowy na każdą okoliczność.C